Wat is klimaatrechtvaardigheid? Voorbeelden en problemen.
We zijn niet allemaal even verantwoordelijk voor de klimaatcrisis, en ook de gevolgen ervan zijn niet eerlijk verdeeld. In België en de rest van de wereld treft de klimaatcrisis een meerderheid die steeds grotere nadelen voelt en toch het minst verantwoordelijk is.
De definitie van klimaatrechtvaardigheid
Klimaatrechtvaardigheid gaat over sociale rechtvaardigheid en de historische verantwoordelijkheid van landen in het klimaatdebat. Het erkent dat structurele ongelijkheid de huidige onrechtvaardigheid verergert. En dat de klimaatcrisis een onevenredig grote impact heeft op gemarginaliseerde en gediscrimineerde mensen en gemeenschappen. Klimaatrechtvaardigheid ziet de klimaatcrisis als een systemisch probleem en pleit daarom voor veranderingen in sociale, politieke en economische structuren. Het doel: onrechtvaardigheid uit het verleden en het heden corrigeren, de macht herverdelen en prioriteit geven aan de mensen die het zwaarst getroffen worden, maar de minste verantwoordelijkheid dragen.
Voorbeelden van de menselijke en sociale impact van de klimaatcrisis
De gevolgen van de klimaatcrisis zijn nu al overal ter wereld voelbaar. We zien extreme en onvoorspelbare weersomstandigheden, zoals overstromingen en droogte. Deze grillige weersverschijnselen leiden vooral tot het verlies van oogsten en vee. Hierdoor hebben miljoenen mensen gebrek aan voedsel, lijden ze honger en moeten ze noodgedwongen hun woonplaats verlaten.
Klimaatcrisis dwingt Ethiopische herders uit hun huizen
Met agrobosbouw bestrijden we de klimaatcrisis in het Amazonewoud
Marinel Ubaldo, activist voor klimaatrechtvaardigheid
De landen en mensen die het hardst getroffen worden door de klimaatcrisis zijn er het minst verantwoordelijkheid voor
Geografische en economische ongelijkheden: de verantwoordelijkheid van de (rijke) landen
Het economische en politieke systeem zorgt voor extreme ongelijkheid waardoor de rijkste landen, individuen en bedrijven enorm mogen vervuilen. Als we kijken naar welke landen de meeste CO2 hebben uitgestoten sinds de industriële revolutie, dan zien we dat het de westerse landen zijn, zoals Europa, Noord-Amerika en Australië. Dat zijn dus de landen die verantwoordelijk zijn.
Volgens CarbonBrief is Europa, inclusief het Verenigd Koninkrijk, de tweede grootste vervuiler, met een uitstoot van 14,7% van het wereldwijde koolstofbudget sinds 1850, of 375 miljard ton CO2.
In België stoten we 3,8 keer meer uit dan ons eerlijk deel van het koolstofbudget. En dan hebben we het nog niet eens over onze historische verantwoordelijkheid voor CO2-uitstoot: wat met de ex-kolonies? Als we de uitstoot van de gekoloniseerde landen meerekenen, dan bemerken we dat België op de 6e plaats staat voor de grootste ecologische voetafdruk per hoofd van de bevolking volgens een rapport van CarbonBrief.
Andere landen zijn slechts in beperkte mate verantwoordelijk voor de uitstoot, maar toch lijden zij het meest onder de gevolgen van de klimaatcrisis. Eigenlijk zijn het vooral de lage-inkomenslanden, de landen met de laagste uitstoot en de landen die het meest gediscrimineerd worden. 91% van de sterfgevallen als gevolg van extreme weersomstandigheden doet zich voor in lage-inkomenslanden zoals Afghanistan, Bangladesh, Ethiopië ...
Bovendien hebben deze landen vaak niet de financiële middelen om zich hiertegen te wapenen. We kunnen pas spreken van klimaatrechtvaardigheid wanneer de rijke landen hun verantwoordelijkheid opnemen en hun uitstoot verminderen én de armere landen voorzien van geld om zich te wapenen tegen de veranderingen.
Klimaatongelijkheden in België: een klein land met een te grote voetafdruk
Gender en sociale ongelijkheid: witte mannen uit het globale Noorden staan aan de top van de piramide
Wereldwijd stoot de bovenste 1% van de inkomens meer koolstof uit dan de onderste 66%. Dit is te verklaren door hun structurele leefomstandigheden, zakelijke activiteiten en investeringen. Met de Overeenkomst van Parijs van +1,5°C tegen 2030 hebben we een koolstofbudget van maximaal 2,8 ton per persoon per jaar.
Wie zijn deze ultrarijken? Het zijn voornamelijk witte mannen uit het globale NoordenUit een onderzoek naar de levensstijl van 20 miljardairs (18 mannen, allemaal wit) bleek dat elk van hen gemiddeld meer dan 8 000 ton CO2 produceerde in één jaar.
Als gevolg van structurele genderongelijkheden hebben vrouwen en LGBTQIA+-mensen minder toegang tot financiële middelen, land, onderwijs, politieke macht en gezondheidszorg. Deze ongelijkheden verminderen hun weerbaarheid tegen de gevolgen van klimaatontregeling.
Een feministische en intersectionele kijk op klimaatrechtvaardigheid
Word Climate Changer
Tegen 2050 worden nog eens 2,5 miljard mensen meer met de gevolgen van de klimaatcrisis geconfronteerd, van hittegolven tot overstromingen over mislukte oogsten. Ook tegen 2050 zullen een extra 80 miljoen mensen bedreigd zijn door hongersnood.
Schiet samen met ons in actie voor een rechtvaardig en sociaal klimaatbeleid.
Welke acties onderneemt Oxfam voor klimaatrechtvaardigheid?
Noodhulp bij klimaatrampen
We staan paraat om bij klimatologische en sociale rampen noodhulp te bieden in de vorm van drinkwater, voedsel, hygiënepakketten en sanitaire voorzieningen. Tegelijkertijd willen we de weerbaarheid van mensen die door een crisis zijn getroffen, vergroten en ervoor zorgen dat ze in fatsoenlijke omstandigheden kunnen leven.
Duurzame oplossingen
Oxfam is actief in regio's die worden getroffen door wereldwijde klimaatonrechtvaardigheid en een systeem dat grondstoffen exploiteert zonder aandacht te hebben voor sociale of ecologische rechtvaardigheid. Dit is zo in de Sahel (Senegal, Mali, Burkina Faso, Niger, Tsjaad), in de Democratische Republiek Congo, Cambodja, Laos en Vietnam.
Samen met partnerorganisaties is Oxfam betrokken bij talloze projecten in deze regio's om de mensen die het zwaarst worden getroffen door de gevolgen van de crisis te helpen zich beter voor te bereiden op de gevolgen. Het ontwikkelen van veerkrachtige landbouw en training in het verbouwen van nieuwe gewassen en landbouwtechnieken zijn slechts enkele voorbeelden. Het doel van deze projecten is om voedselzekerheid en respect voor vrouwenrechten te garanderen en de getroffen mensen te ondersteunen om weerbare en autonome economische spelers te worden in duurzame en eerlijke waardeketens.
Beleidbeïnvloeding
Vechten voor meer klimaatrechtvaardigheid vereist systemische verandering. Voor een echt duurzaam effect hebben we structurele oplossingen nodig. Daarom dringen we er bij onze politieke beleidsmakers op aan om de oneerlijke praktijken en wetten die klimaatongelijkheid veroorzaken radicaal te hervormen.
We lobbyen bij Belgische, Europese en internationale overheden en zetten onze expertise in via de publicatie van rapporten. We nemen deel aan talrijke internationale topontmoetingen zoals de Conferentie van de Partijen (COP).
Gezocht: politieke moed voor klimaatrechtvaardigheid
Eis een eerlijk, sociaal en feministisch klimaatbeleid van de volgende regering.
Samen met jou komen we op voor een klimaatbeleid dat sociaal, feministisch en eerlijk is
Nog nooit vroegen zo veel mensen dringende maatregelen die een rechtvaardig en sociaal klimaatbeleid mogelijk maken. De klimaatbeweging wordt ieder jaar groter en groter. Wie strijdt tegen de klimaatcrisis en de gevolgen ervan, strijdt ook tegen de ongelijkheid in de wereld.
Individuele acties en burgerinitiatieven zijn belangrijk, maar ze volstaan niet. Het is hoog tijd dat politici hun verantwoordelijkheid nemen.
We eisen dat politici zich engageren om bedrijven te reguleren, om de winsten van de ultrarijken te beperken zodat ze bijdragen aan de gemeenschappelijke inspanning, en om strategieën op te zetten om burgers te helpen om te gaan met wereldwijde klimaatverandering.
Voor een deftig klimaatbeleid vragen we ook jouw steun. Jouw stem en enthousiasme, wanneer we met duizenden mensen op straat komen om een degelijk klimaatplan te eisen. Jouw handtekening, wanneer we onze ministers vragen om met concrete oplossingen te komen als ze naar de jaarlijkse VN-klimaattop (COP) trekken.
Klimaatcrisis: wat vragen we van onze regeringen?
Om de klimaatverandering te stoppen, is het essentieel dat we de uitstoot van broeikasgassen verminderen. Daarom dringen we er bij onze overheden op aan om:
- te kiezen voor hernieuwbare energie in plaats van fossiele brandstoffen (olie, steenkool, aardgas).
- zachte mobiliteit te bevorderen en het systeem van bedrijfswagens te herzien, te investeren in hernieuwbare energie, uit voedsel geproduceerde biobrandstoffen te verbieden en de voorkeur te geven aan een lokaal en duurzaam voedselcircuit.
- reclame voor vervuilende goederen of diensten die een zware impact hebben op de klimaatcrisis te verbieden. Subsidies aan de meest vervuilende sectoren te stoppen en een progressieve koolstofbelasting in te voeren.
- bij alle wetten en klimaatmaatregelen rekening te houden met sociale en genderdiscrimatie en gediscrimineerde groepen bij de besluitvorming te betrekken.
We vragen onze overheden ook om hun internationale verantwoordelijkheid op te nemen en vragen dat ze:
- Een nationale wet aannemen over de zorgplicht van bedrijven, zodat zij verplicht zijn de planeet en de mensenrechten te respecteren, waar ze zich ook bevinden.
- De Belgische bijdrage aan de internationale klimaatfinanciering te verhogen, zodat ons land op een eerlijke manier en in toenemende mate bijdraagt tot de doelstelling van 100 miljard dollar per jaar.
- Aanvullende financiering te voorzien voor de verliezen en schade van de zwaarst getroffen bevolkingsgroepen.
- Consumptiegoederen die in het buitenland worden geproduceerd maar in België verbruikt, mee te tellen bij de berekening van de CO2-uitstoot.
- Bij het beleid rond humanitaire hulp en ontwikkelingswerk rekening te houden met sociale en genderdiscriminatie.
Samen voor klimaatrechtvaardigheid
Laten we samen actie ondernemen om duurzame oplossingen te vinden, het systeem te veranderen en levens te redden. Laten we samen werken aan een eerlijke en rechtvaardige toekomst voor iedereen.
LEES ONZE RAPPORTEN
Duik in onze rapporten en ontdek alles over klimaatrechtvaardigheid.
Ons rapport: Klimaatongelijkheden in België: een klein land met een te grote voetafdruk
De uitstoot van de allerrijksten staat in schril contrast met die van de meerderheid van de Belgen. De armste helft van de Belgische bevolking stoot minder dan 30% van de broeikasgassen uit, het armste kwart van de Belgen slechts 11%. Veel mensen uit die groep vliegen zelden of nooit, hebben geen auto en investeren al helemaal niet in vervuilende industrieën. Integendeel: zij zijn afhankelijk van het openbaar vervoer, hebben weinig of geen spaargeld, en kunnen niet op vakantie.
De armste helft van Belgie kent een grote diversiteit: ouderen, kinderen, mensen met een migratieachtergrond, vluchtelingen, mensen met beperkingen, chronisch zieken, mensen van kleur, vrouwen, transgender mensen, intersekse mensen, alleenstaande ouders, ... Bijna twee derde is vrouwelijk. Twee miljoen Belgen lopen risico op armoede en 28% van de vrouwen leeft in individuele armoede. Dubbel zo veel als mannen.
De meerderheid van de Belgen stoot slechts de helft van de broeikasgassen uit: 71% van de Belgische bevolking stoot 50% van de broeikasgassen uit. Deze ongelijke verdeling van uitstoot hangt samen met de ongelijke verdeling van inkomen, maar ook met de ongelijke verdeling van macht en invloed. De meeste Belgen hebben ook weinig controle over het grootste deel van hun uitstoot, die vooral door hun huisvesting bepaald wordt. Ze wonen doorgaans in huurhuizen (en 40% van de huurders in België loopt risico op armoede), waar ze weinig inspraak hebben in de manier waarop hun woning geïsoleerd is, verwarmd wordt en van elektriciteit voorzien wordt. Hun huisbaas heeft hier de touwtjes in handen.
Hier komt nog eens bovenop dat de armste delen van de bevolking de grootste gevolgen van klimaatverandering dragen, terwijl zij de kleinste bijdrage leveren aan het veroorzaken hiervan. Sterfte door overstromingen, droogte en stormen was 15x hoger in de meest kwetsbare delen van de wereld dan in meer welvarende delen.o, Landbouwproductiviteit in Afrika is bijna 35% lager dan mogelijk zou zijn ten gevolge van klimaatverandering, met hongersnoden ten gevolge.Maar ook dichter bij huis is de impact oneerlijk verdeeld. Luchtvervuiling, vooral afkomstig van auto’s en industrie, is bijzonder schadelijk voor kinderen en veroorzaakt 1.200 vroegtijdige overlijdens per jaar in Europa en 7 miljoen wereldwijd.De hittegolven in 2022 in België veroorzaakten zes keer meer vrouwelijke slachtoffers dan mannelijke. De overstromingen in 2021 eisten de meeste slachtoffers in armere gemeenschappen in Oost-België, en deze gevolgen waren geslachtsgebonden.
De meeste mensen hebben weinig bijgedragen aan de klimaatcrisis, maar voelen er wel overal de impact van: in hun leven, hun lichaam, hun inkomen, hun werk.
Ons rapport : Het onrechtvaardige klimaatmodel van de grote Belgische bedrijven
Met dit rapport evalueert Oxfam België de koolstofvoetafdruk en klimaatstrategieën van de belangrijkste bedrijven van de BEL20c om de impact van deze bedrijven op het klimaat en de noodzaak om oplossingen in te voeren om snel een transformatie van onze economieën op gang te brengen, te benadrukken. Het algemeen belang zou de plaats moeten innemen van de kortetermijnbelangen van aandeelhouders en grote bedrijven zouden echte plannen moeten aannemen om hun uitstoot te verminderen zonder aan ‘greenwashing’ te doen, en strategieën die geen echte verandering van model in gang zetten, links moeten laten liggen.
De grote bedrijven spelen een cruciale rol in de strijd tegen de opwarming van de aarde. Dit geldt in het bijzonder voor multinationals, die niet alleen de grootste invloed hebben op het klimaat, maar van alle economische spelers in de privésector ook financieel het best zijn uitgerust om te investeren in de overgang naar een koolstofarme economie.
De resultaten van deze studie tonen aan dat de jaarlijkse koolstofvoetafdruk van de grote BEL20-bedrijven gemiddeld 20,84 miljoen ton CO2eq bedraagte. Dit komt overeen met de jaarlijkse uitstoot van de 34% armste mensen in België, d.w.z. 3,87 miljoen mensenf. Of het equivalent van de gecombineerde uitstoot van Burundi, Eritrea en Rwanda.