De rijkste 1% in België stoot evenveel uit als de laagste 15% van de bevolking

Het nieuwe rapport van Oxfam België ‘Klimaatongelijkheden in België: een klein land met een te grote voetafdruk’ is gebaseerd op onderzoek van het Stockholm Environmental Institute en beoordeelt de consumptie-emissies van verschillende inkomensgroepen in 2019, het meest recente jaar waarvoor nu gegevens beschikbaar zijn. Het rapport toont de grote kloof tussen de CO2-voetafdruk van de rijkste Belgen en de CO2-uitstoot van de rest van de bevolking en de enorme kloof tussen de uitstoot van Belgen en van de rest van de wereld. 

• In België stoot de top-1% evenveel uit als de laagste 15% inkomens, en de top-10% stoot evenveel uit als de laagste 45% inkomens. 

• België staat wereldwijd op de 9e plaats qua uitstoot per capita, voor de Verenigde Staten maar na voornamelijk oliestaten. In Europa staat België op #2, na Malta. 

• Zo goed als elke Belg overschrijdt het koolstofbudget (uitstoot per capita om binnen de veilige grens van 1.5°C te blijven) 

“Het rapport laat zien dat de klimaatcrisis veroorzaakt wordt door ongelijkheid, erger gemaakt wordt door ongelijkheid, en ze verder doet toenemen,” zegt Oxfam België klimaat- en ongelijkheidsexpert Rikst van der Schoor. “Degenen die de minste verantwoordelijkheid dragen voor het veroorzaken van de klimaatcrisis, lijden er het meest onder.” 

De Belgische uitstoot per capita behoort tot de hoogste ter wereld en ligt hoger dan die van bijvoorbeeld de Verenigde Staten, Duitsland en Frankrijk. Zo goed als elke Belg stoot meer uit dan wat vereist is om binnen de 1.5°C gemiddelde opwarming te blijven, de grens die het IPCC als veilig heeft bestempeld. Deze torenhoge consumptie wordt deels veroorzaakt door bijvoorbeeld de hoge uitstoot van de industrie (bijna de helft van de CO2-uitstoot van België), de geïmporteerde emissies, en deels door de inrichting van de Belgische samenleving: gefocust op de auto, met slecht geïsoleerde huizen die ver van elkaar af staan. Het onderzoek wijst echter uit dat het vooral de excessieve koolstofvoetafdruk van de absolute top is die de gigantische uitstoot per capita veroorzaakt. 

De top 1%: disproportionele uitstoot 

Binnen België is de uitstoot immers zeer ongelijk verdeeld over de samenleving: de rijkste 1% stoot meer dan 20x zo veel uit als de armste 1%. Een paar Belgen consumeren dus veel meer CO2 dan anderen: waar de gewone Belg het koolstofbudget in een paar maanden opmaakt, doet iemand uit de 0,1% dit in minder dan een week. 

Deze hoge uitstoot komt voor een groot deel door transport, met de wagen en met het (privé)vliegtuig. Maar ook (fossiele) investeringen dragen bij aan de torenhoge uitstoot van de allerrijkste Belgen: naar schatting tussen de 50 en 70%. Bovendien is deze groep superrijke Belgen geen representatieve afspiegeling van de samenleving: de meerderheid zijn hoogopgeleide witte mannen van middelbare leeftijd. De armste Belgen zijn echter veel vaker vrouwelijk, kort geschoold, hebben gezondheidsproblemen, en/of een migratieachtergrond. De ongelijkheid in emissies hangt dus sterk samen met andere sociale ongelijkheden in de samenleving. 

De hoge uitstoot van België heeft ernstige gevolgen wereldwijd, maar ook in België zelf. Hittegolven, droogte, overstromingen en andere rampen verwoesten oogsten, huizen en mensenlevens. Vrouwen zijn hier in het bijzonder het slachtoffer van. Zo was de oversterfte in de hittegolven van 2022 in België 6x hoger onder vrouwen dan onder mannen. 

Om de ergste gevolgen van de klimaatcrisis te voorkomen, moeten rijke landen hun buitenproportionele CO2-uitstoot zo snel mogelijk verminderen. Europa moet trouwens ruim voor 2050 klimaatneutraal zijn.  

De overgrote meerderheid van de Belgen wil dat er politiek werk wordt gemaakt van een rechtvaardige transitie. Oxfam vraagt aan alle partijen om eerlijk klimaatbeleid een topprioriteit te maken. Eerlijk klimaatbeleid omvat het inperken van de groeiende ongelijkheid van de samenleving en het inachtnemen van ieders noden. Daarom pleit Oxfam voor een radicale vermindering van de ongelijkheid met behulp van een fiscale herverdeling (door o.a. een vermogensbelasting), een snelle uitfasering van alle fossiele brandstoffen, een modale shift in het vervoer van auto en vliegtuig naar openbaar en actief vervoer, grootschalige investeringen in de zorg, in agroecologische voedselsystemen, ruimtelijke ordening, het verduurzamen van woningen, en klimaatadaptatie die rekening houdt met sociale ongelijkheden in de samenleving. 

Als topuitstoter in de wereld, met bovendien een grote historische verantwoordelijkheid voor de cumulatieve consumptie van het koolstofbudget, moet België het voortouw nemen in de groene transitie. Zo niet, dan zal dat in België en wereldwijd jaarlijks mensenlevens kosten, naast een slordige €9,5 miljard per jaar aan schade door hitte, droogte en overstromingen in België alleen al.

Noot aan de redactie 

Het rapport is hier beschikbaar. 

Rikst van der Schoor, beleidsmedewerkster en auteur van het rapport, is beschikbaar voor verdere toelichting. 

Oxfam België lanceert gelijktijdig met het rapport een petitie rond deze beleidsaanbevelingen die gebruikt zal worden om te wegen op de regeringsonderhandelingen. Oxfam België overhandigt deze petitie vervolgens aan de nieuwe regering.