Tax the rich (and don't f*ck the poor)

 Rijkdom wordt wereldwijd zeer ongelijk verdeeld.

• De 1% rijksten bezitten 45% van alle wereldwijde rijkdom.
• Het vermogen van elk van de 10 rijkste mannen ter wereld is in 2024 gemiddeld met 100 miljoen Amerikaanse dollar per dag toegenomen. Zelfs als ze 99% van hun fortuin van de ene op de andere dag zouden verliezen, zouden ze nog steeds miljardair blijven.
• 60% van de rijkdom van miljardairs komt uit erfenissen, cliëntelisme, corruptie of monopolies.

Deze extreme concentratie van rijkdom is geen toeval. Het is het resultaat van jarenlange, verankerde neoliberale beleidsmaatregelen, ontstaan uit het kolonialisme. Deze beleidsmaatregelen stellen de ultrarijken in staat om de middelen en het werk van miljarden mensen over de hele wereld uit te buiten, te stelen en te concentreren. Dit economische model is de norm geworden. Het versterkt de ongelijkheden, veroorzaakt herhaalde crises en schaadt de planeet. Het vergroot de kloof tussen de superrijken die zich de rijkdommen toeëigenen en de gewone mensen. Zij telen, maken, creëren deze rijkdommen, zoals katoen en koffie, maar moeten elke dag vechten om rond te komen.

Het resultaat? We hebben te maken met een ongelijk economisch systeem dat draait op uitbuiting, geweld, racisme en seksisme. Een systeem waarin de uitbuiting van onze planeet en de bevolking wordt getolereerd om de ultrarijken steeds rijker te maken.
 

België wordt vaak gezien als een egalitair land, een eilandje aan gelijkheid in een zee van ongelijkheid.

 Maar het economische en politieke systeem staan wel degelijk aan de kant van de superrijken. 

• De 1% rijksten in België bezitten 24% van de rijkdom van het land. Dat is meer dan wat de 70% armste mensen samen bezitten. De 50% armste mensen bezitten samen nauwelijks 8% van de rijkdom van het land.
•    De rijkste 1% heeft genoeg aan 9 dagen om het jaarequivalent te verdienen van de 50% armste mensen.
•    88% van de rijkdom van miljardairs komt uit erfenissen en monopolies.
•    Meer dan 1 op de 8 Belgen leeft in armoede.
 

Wanneer we spreken over superrijken, bedoelen we niet de middenklasse die 5.000 euro bruto per maand verdient. De definitie van "superrijk" varieert afhankelijk van de geografische, economische en sociale context. Tot de "superrijken" rekenen we de mensen die behoren tot de 1% rijksten binnen een populatie (of zelfs de 0,1% of 0,01%).

De precieze drempels kunnen variëren, maar studies over ongelijkheid gebruiken vaak criteria zoals rijkdom bezitten dat miljoenen euro's aan jaarlijks inkomen of vermogen overschrijdt. Volgens de evaluaties van het World Inequality Lab van de Universiteit van Economie van Parijs, bezitten Belgen die tot de 1% rijksten behoren, een vermogen (een patrimonium) van meer dan 3 miljoen euro. De 0,1% rijksten bezitten een vermogen van meer dan 7,5 miljoen euro, en de 0,01% rijksten bezitten dan weer een vermogen van meer dan 25 miljoen euro.

Wanneer we kijken naar de superrijken op globaal niveau, dan stellen we vast dat het voornamelijk gaat over hoogopgeleide, eerder witte mannen van middelbare leeftijd, uit westerse landen.

We willen vooral benadrukken dat onze pleidooi zich niet beperkt tot identificeren wie die superrijken zijn. Wel willen we begrijpen hoe ze hun rijkdom verwerven, behouden en belasten, met het doel om economische beleidsmaatregelen voor te stellen die een eerlijkere verdeling van de middelen bevorderen. Onze benadering is daarom het aanbevelen van progressieve belastingmaatregelen, waarbij de belastingtarieven toenemen met het niveau van inkomen en rijkdom. Deze maatregelen zorgen voor een eerlijke bijdrage van iedereen aan de samenleving, terwijl ze essentiële openbare diensten financieren en de ongelijkheid verminderen.
 

De superrijken vervuilen enorm. De ecologische voetafdruk en rijkdom zijn nauw met elkaar verbonden: met andere woorden, hoe hoger het inkomen, hoe hoger de uitstoot.

• 2,8 ton per persoon per jaar = het maximale koolstofbudget om de klimaatdoelstellingen van Parijs te respecteren.
• 3 miljoen ton per persoon per jaar = de gemiddelde uitstoot van elk van de 125 rijkste miljardairs ter wereld, wat meer dan een miljoen keer de gemiddelde uitstoot van de 90% armste mensen ter wereld.

De levensstijl van de meest bevoorrechten staat haaks op het klimaat en de biodiversiteit. Via hun buitensporige consumptie (superjachten, privéjets, ruimte-toerisme), hun investeringen in vervuilende industrieën of hun culturele en politieke invloed, dragen zij meer bij aan de problemen dan aan de oplossingen.
• Wereldwijd stoten de 1% met de hoogste inkomens meer koolstof uit dan de 66% armste mensen.
• 50% van de armste mensen in de wereld draagt slechts bij aan 12% van de wereldwijde uitstoot, maar is blootgesteld aan 75% van het inkomensverlies door klimaatverandering.
• De 10% rijkste mensen zijn verantwoordelijk voor 50% (!) van de uitstoot, maar zijn slechts blootgesteld aan 3% van de inkomensverliezen.

De schade die de 1% superrijken veroorzaken, wordt betaald door de overige 99% van de bevolking. Deze schade neemt verschillende vormen aan: armoede, toename van honger, vernietiging van natuurlijke habitats, blootstelling aan klimaatcatastrofes, enz.

Het is een paradoxale situatie: de mensen die het minst verantwoordelijk zijn voor de veroorzaakte schade, zijn de meest getroffen. Dat zijn:
 

 • Mensen in het Globale Zuiden
 • Vrouwen
 • Mensen die gediscrimineerd worden op basis van leeftijd, gezondheid, huidskleur, seksuele geaardheid, genderidentiteit, opleidingsniveau, enz.inées sur base de l’âge, la santé, la couleur de peau, l’orientation sexuelle, l’identité de genre, le niveau d’éducation etc.

Het is geen toeval dat deze mensen het hardst geraakt worden: zij kampen met de gevolgen van structurele ongelijkheden. Een ongelijke machtsstructuur zorgt ervoor dat de behoeften en eisen van bepaalde groepen er meer toe doen dan die van anderen. Zo weten we dat de meeste economische en politieke machtsposities nog steeds bekleed worden door voornamelijk rijke, witte mannen. Uiteraard missen ze de ‘bril’ op andere ervaringen en levens. Ze houden (bijgevolg) onvoldoende rekening met andere groepen in de samenleving, die daardoor harder worden getroffen. Een intersectionele benadering is dus essentieel om de ongelijkheden te begrijpen. 

Onze aanbevelingen: 

1.    Laat de rijke vervuilers betalen

•    Belast de rijken en de vervuilende/fossiele bedrijven

-    Voer een vermogensbelasting in voor de allerrijksten zodat hun uitstoot vermindert. De miljarden euro’s die zo’n belasting zou opleveren, kunnen worden ingezet om ongelijkheid te bestrijden en ontwikkelingssamenwerking te steunen. Op die manier kunnen de landen die het ergst getroffen zijn het hoofd bieden aan de zware gevolgen van de klimaatverandering en de opgelopen verliezen en schade, en de overgang naar hernieuwbare energie financieren. Zo’n bijdrage zou geld weghalen bij de superrijken die vandaag mee investeren in koolstofintensieve productie en vervuilende consumptie. Als de opbrengsten van die progressieve belastingen ook dienen om een rechtvaardige klimaattransitie in binnen- en buitenland te stimuleren, wordt de impact op de emissiereductie en de wereldwijde klimaatrechtvaardigheid nog vele malen groter. 

-    België moet het initiatief van Brazilië steunen om wereldwijd een minimumbelasting op miljardairs in te voeren, op dezelfde manier waarop een wereldwijde minimumbelasting op de winsten van multinationals werd uitgewerkt. De wereldwijde minimumbelasting op miljardairs zou moeten worden onderhandeld als onderdeel van het toekomstige belastingverdrag van de Verenigde Naties. Zo kunnen de landen in het Zuiden, die dringend nood hebben aan belastinginkomsten, op gelijke voet onderhandelen over internationale belastinghervormingen als de landen in het Noorden.  

-    Hef hogere bijdragen op de inkomsten en de rijkdom afkomstig uit fossiele brandstoffen en andere activiteiten met hoge uitstoot. Zo creëer je een duidelijke en zichtbare financiële stimulans om van fossiele productie over te schakelen naar ‘groene’  productie voor goederen die CO₂-uitstoot genereren. Met andere woorden: de belasting op winsten moet gedifferentieerd zijn in functie van de koolstofuitstoot. Die koolstofgedifferentieerde belastingtarieven moeten hoog genoeg zijn om investeringen in (goederen aangedreven door) hernieuwbare energie winstgevender te maken dan investeringen in (goederen aangedreven door) fossiele brandstoffen. 

Meer specifiek pleiten we voor hogere bijdragen op: 
•    Vermogen dat geïnvesteerd wordt in bedrijven met een hoge uitstoot, zoals bedrijven die gerelateerd zijn aan fossiele brandstoffen – met andere woorden de bezittingen van vervuilende bedrijven en activiteiten; 
•    Inkomsten uit aandelen en participaties in vervuilende bedrijven; 
•    Bedrijfsinkomsten die voortkomen uit vervuilende activiteiten, waaronder uitzonderlijke winsten of winstoverschotten. 
•    Verminder/stop de ‘oneerlijke’ subsidies voor fossiele brandstoffen 
Om de financiële stromen en investeringen om te leiden naar een koolstofarme economie, moet de overheid ook stoppen met het subsidiëren van de productie en distributie van fossiele brandstoffen (hieronder verstaan we niet de sociale tarieven of het niet-heffen van accijnzen op stookolie in tegenstelling tot wegdiesel). In 2021 bedroeg het totale bedrag van directe en indirecte subsidies voor fossiele brandstoffen 14,7 miljard euro in België en 7 000 miljard dollar wereldwijd. 
•    Steun de oproep voor een non-proliferatieverdrag voor fossiele brandstoffen. 
•    Ontwikkel een interfederale visie op energie. Stippel daarbij een traject uit dat het energieverbruik in België vermindert en waarbij gestreefd wordt naar 100 % duurzame, niet-fossiele energie, ruim voor 2050 (en bij voorkeur tegen 2040). 

2.    Investeer in feministische maatregelen voor klimaat- en sociale rechtvaardigheid 

•    Voer een taxshift in om de belastingen op lage en middeninkomens te verlagen en kapitaal te belasten  (vermogenswinstbelasting en/of vermogensbelasting)   
-    Belgen betalen voor elke 100 euro inkomen gemiddeld 43 euro aan bijdragen. De 20% minst rijken betalen gemiddeld 37 euro aan bedragen voor elke 100 euro die ze verdienen. De rijkste 1% daarentegen betaalt maar 23 euro. De 1% rijksten betaalt dus de helft minder belastingen dan de gemiddelde Belg. Dat is de bevolkingsgroep die het minste bijdraagt in verhouding tot het inkomen. We moeten de progressieve aard van de belastingen op arbeid verstevigen door het belastingvrije deel te differentiëren of door een belastingkrediet toe te kennen aan de lage en middeninkomens. En om meer economische macht te geven aan diegenen die onderaan de ladder staan zonder het overheidstekort te verhogen, moeten we de rijksten vragen om bij te dragen door meerwaarde op aandelen te belasten. België is namelijk het OESO-land waar het verschil in bijdragen tussen inkomen uit arbeid en kapitaalwinsten afkomstig van meerwaarden op aandelen (veruit) het grootst is. Het is een van de weinige Europese landen die geen bijdrage vragen aan diegenen die geld verdienen door aandelen te verkopen. Er is dus ruimte om de belastingen op arbeid te verlagen en het verlies aan belastingsinkomsten te compenseren door een bijdrage van het kapitaal.   

•    Voer een hervorming door op het vlak van energie voor gebouwen en transport
-    Laat het renovatietempo in België drie keer sneller verlopen met als doel de verouderende gebouwen sneller te isoleren en duurzaam te verwarmen. Begin met de slechts presterende woningen. Voer een langlopend openbaar renovatieprogramma in zodat tegen 2040 geen enkele woning nog verwarmd wordt met gas, olie of kolen. Subsidieer niet langer vervuilende fossiele brandstoffen, verbeter de toegankelijkheid en dekking van duurzaamheidspremies en vergroot de personeelscapaciteit in de sector van de duurzame bouw en renovatie via gendersensitieve trainingen en omscholingen. 

-    Verbeter de toegang tot klimaatvriendelijke huisvesting voor iedereen. Bouw meer sociale woningen die voldoen aan de duurzaamheidsvereisten, voer een housing first-principe in voor daklozen, bied personen die internationale bescherming aanvragen fatsoenlijke huisvesting en werk een regelgeving voor de huurmarkt uit. Ondersteun mensen in energiearmoede via gerichte, genderbewuste maatregelen, zodat ze minder afhankelijk worden van fossiele brandstoffen. 

-    Richt de bebouwde omgeving in met het oog op een groenere samenleving. Stimuleer aanplantingen en aanpassingen aan de klimaatverandering (te beginnen bij de meest gebetonneerde buurten), stimuleer verdichting van de bebouwde omgeving zodat mensen dichter bij de voorzieningen wonen en minder afhankelijk zijn van hun wagen. 

-    Ontwikkel een duurzaam mobiliteitsbeleid dat niet focust op de auto, dat voorrang geeft aan een actieve mobiliteit en openbaar vervoer en dat zich richt op korte verplaatsingketens. Concreet: ontwerp steden niet langer met de focus op auto’s, subsidieer bedrijfswagens niet meer, voer meer lage- of nulemissiezones in, verbeter de fietsinfrastructuur, net als het trottoir en de fysieke toegankelijkheid tot het openbaar vervoer. Verhoog de veiligheid van vrouwen, meisjes, LGBTQIA+-personen en andere kwetsbare groepen in de publieke ruimte. 

-    Stop de uitbreiding van de capaciteit voor luchtinfrastructuur. Voer een belasting in op het luchtverkeer en pleit op Europees niveau voor het invoeren van een taks op kerosine. Maak van Brussels Airport een hub voor internationaal treinverkeer en verbied korteafstandsvluchten. 
•    Investeer in agro-ecologie 
-    Verhoog de investeringen in een duurzame en klimaatbestendige landbouw, zoals de agro-ecologie en agroforestry, en dan vooral als het gaat om boerinnen en kleinschalige landbouw. Hervorm het subsidiesysteem ten gunste van duurzame en kleinschalige landbouw. 
-    Garandeer een fatsoenlijk inkomen voor iedereen die in de landbouw en in de voedselsector werkt. 
-    Bescherm de armste groepen in de samenleving tegen de stijgingen van de voedselprijzen. Stimuleer duurzame voedingspatronen bij de bevolking, onder meer via de maaltijdcheques en de kantines op scholen en universiteiten. 
-    4. Schaf geleidelijk vormen van landbouw af die veel broeikasgassen uitstoten en ondersteun landbouwers in de groene transitie, inclusief de transitie naar groene werkgelegenheid.   
•    Investeer in de zorgsector 
-    Erken ‘huishoudelijk werk’ als een hoeksteen van de economie waarmee rekening moet worden gehouden in een rechtvaardig transitiebeleid. 
-    Investeren in de zorgsector is essentieel om de gevolgen van de klimaatverandering te compenseren en ongelijkheden in onbetaalde zorg aan te pakken. Bereid de zorgsector voor op hitte, droogte, nieuwe ziektes … Bescherm de rechten van alle zorgverleners en garandeer een leefbaar loon voor betaalde zorgverleners. Geef zorgverleners inspraak in besluitvormingsprocessen en houd rekening met het onbetaalde werk van vrouwen wereldwijd.
-    Ondersteun de mensen met de laagste inkomens om universele toegang tot de gezondheidszorg te garanderen. 
-    Verklein de loonkloof tussen mannen en vrouwen en promoot een beleid dat focust op een evenwicht tussen werk en privéleven voor iedereen.   
•    Investeer in een internationale klimaatfinanciering  

3.    Verhoog de transparantie van, en de toegang tot gendersensitieve gegevens met betrekking tot belasting en klimaat

• Verzamel gegevens over klimaat en gender op alle domeinen   
  -    Organiseer een grondige en gestandaardiseerde gegevensverzameling rond klimaatverandering en -beleid, met een opsplitsing naar gender, leeftijd, etnische afkomst ... Op die manier kunnen we duidelijk vaststellen wie het meeste bijdraagt aan de klimaatcrisis en voor wie de gevolgen het zwaarst zijn. Het beleid kan dan tegelijk de klimaatcrisis en de ongelijkheidscrisis aanpakken. 
  -    Stel die gegevens open voor het grote publiek. 
•  Geef het grote publiek toegang tot de gegevens over belastingontduiking, de impact van de klimaatcrisis op gender, de verdeling van de rijkdommen, het bezit van jets en de berekening van koolstofemissies.