Wat is klimaatrechtvaardigheid? Voorbeelden en problemen.

De definitie van klimaatrechtvaardigheid

Klimaatrechtvaardigheid gaat over sociale rechtvaardigheid en de historische verantwoordelijkheid van landen in het klimaatdebat. Het erkent dat structurele ongelijkheid de huidige onrechtvaardigheid verergert. En dat de klimaatcrisis een onevenredig grote impact heeft op gemarginaliseerde en gediscrimineerde mensen en gemeenschappen. Klimaatrechtvaardigheid ziet de klimaatcrisis als een systemisch probleem en pleit daarom voor veranderingen in sociale, politieke en economische structuren. Het doel:   onrechtvaardigheid uit het verleden en het heden corrigeren, de macht herverdelen en prioriteit geven aan de mensen die het zwaarst getroffen worden, maar de minste verantwoordelijkheid dragen. 

Voorbeelden van de menselijke en sociale impact van de klimaatcrisis

De gevolgen van de klimaatcrisis zijn nu al overal ter wereld voelbaar. We zien extreme en onvoorspelbare weersomstandigheden, zoals overstromingen en droogte. Deze grillige weersverschijnselen leiden vooral tot het verlies van oogsten en vee. Hierdoor hebben miljoenen mensen gebrek aan voedsel, lijden ze honger en moeten ze noodgedwongen hun woonplaats verlaten.   

De landen en mensen die het hardst getroffen worden door de klimaatcrisis zijn er het minst verantwoordelijkheid voor

 Geografische en economische ongelijkheden: de verantwoordelijkheid van de (rijke) landen

Het economische en politieke systeem zorgt voor extreme ongelijkheid waardoor de rijkste landen, individuen en bedrijven enorm mogen vervuilen. Als we kijken naar welke landen de meeste CO2 hebben uitgestoten sinds de industriële revolutie, dan zien we dat het de westerse landen zijn, zoals Europa, Noord-Amerika en Australië. Dat zijn dus de landen die verantwoordelijk zijn.  

Volgens CarbonBrief is Europa, inclusief het Verenigd Koninkrijk, de tweede grootste vervuiler, met een uitstoot van 14,7% van het wereldwijde koolstofbudget sinds 1850, of 375 miljard ton CO2.    

In België stoten we 3,8 keer meer uit dan ons eerlijk deel van het koolstofbudget. En dan hebben we het nog niet eens over onze historische verantwoordelijkheid voor CO2-uitstoot: wat met de ex-kolonies? Als we de uitstoot van de gekoloniseerde landen meerekenen, dan bemerken we dat België op de 6e plaats staat voor de grootste ecologische voetafdruk per hoofd van de bevolking volgens een rapport van CarbonBrief.    

Andere landen zijn slechts in beperkte mate verantwoordelijk voor de uitstoot, maar toch lijden zij het meest onder de gevolgen van de klimaatcrisis. Eigenlijk zijn het vooral de lage-inkomenslanden, de landen met de laagste uitstoot en de landen die het meest gediscrimineerd worden. 91% van de sterfgevallen als gevolg van extreme weersomstandigheden doet zich voor in lage-inkomenslanden zoals Afghanistan, Bangladesh, Ethiopië ...

Bovendien hebben deze landen vaak niet de financiële middelen om zich hiertegen te wapenen. We kunnen pas spreken van klimaatrechtvaardigheid wanneer de rijke landen hun verantwoordelijkheid opnemen en hun uitstoot verminderen én de armere landen voorzien van geld om zich te wapenen tegen de veranderingen.  

Klimaatongelijkheden in België: een klein land met een te grote voetafdruk

Gender en sociale ongelijkheid: witte mannen uit het globale Noorden staan aan de top van de piramide  

Wereldwijd stoot de bovenste 1% van de inkomens meer koolstof uit dan de onderste 66%. Dit is te verklaren door hun structurele leefomstandigheden, zakelijke activiteiten en investeringen.  Met de Overeenkomst van Parijs van +1,5°C tegen 2030 hebben we een koolstofbudget van maximaal 2,8 ton per persoon per jaar.  

Wie zijn deze ultrarijken? Het zijn voornamelijk witte mannen uit het globale NoordenUit een onderzoek naar de levensstijl van 20 miljardairs (18 mannen, allemaal wit) bleek dat elk van hen gemiddeld meer dan 8 000 ton CO2 produceerde in één jaar.

Als gevolg van structurele genderongelijkheden hebben vrouwen en LGBTQIA+-mensen minder toegang tot financiële middelen, land, onderwijs, politieke macht en gezondheidszorg. Deze ongelijkheden verminderen hun weerbaarheid tegen de gevolgen van klimaatontregeling.  

Een feministische en intersectionele kijk op klimaatrechtvaardigheid

Welke acties onderneemt Oxfam voor klimaatrechtvaardigheid?

 Noodhulp bij klimaatrampen

We staan paraat om bij klimatologische en sociale rampen noodhulp te bieden in de vorm van drinkwater, voedsel, hygiënepakketten en sanitaire voorzieningen. Tegelijkertijd willen we de weerbaarheid van mensen die door een crisis zijn getroffen, vergroten en ervoor zorgen dat ze in fatsoenlijke omstandigheden kunnen leven.  

Duurzame oplossingen

Oxfam is actief in regio's die worden getroffen door wereldwijde klimaatonrechtvaardigheid en een systeem dat grondstoffen exploiteert zonder aandacht te hebben voor sociale of ecologische rechtvaardigheid. Dit is zo in de Sahel (Senegal, Mali, Burkina Faso, Niger, Tsjaad), in de Democratische Republiek Congo, Cambodja, Laos en Vietnam.  

Samen met partnerorganisaties is Oxfam betrokken bij talloze projecten in deze regio's om de mensen die het zwaarst worden getroffen door de gevolgen van de crisis te helpen zich beter voor te bereiden op de gevolgen. Het ontwikkelen van veerkrachtige landbouw en training in het verbouwen van nieuwe gewassen en landbouwtechnieken zijn slechts enkele voorbeelden. Het doel van deze projecten is om voedselzekerheid en respect voor vrouwenrechten te garanderen en de getroffen mensen te ondersteunen om weerbare en autonome economische spelers te worden in duurzame en eerlijke waardeketens.  

Beleidbeïnvloeding

Vechten voor meer klimaatrechtvaardigheid vereist systemische verandering. Voor een echt duurzaam effect hebben we structurele oplossingen nodig. Daarom dringen we er bij onze politieke beleidsmakers op aan om de oneerlijke praktijken en wetten die klimaatongelijkheid veroorzaken radicaal te hervormen.  

We lobbyen bij Belgische, Europese en internationale overheden en zetten onze expertise in via de publicatie van rapporten. We nemen deel aan talrijke internationale topontmoetingen zoals de Conferentie van de Partijen (COP). 

Samen met jou komen we op voor een klimaatbeleid dat sociaal, feministisch en eerlijk is

Nog nooit vroegen zo veel mensen dringende maatregelen die een rechtvaardig en sociaal klimaatbeleid mogelijk maken. De klimaatbeweging wordt ieder jaar groter en groter. Wie strijdt tegen de klimaatcrisis en de gevolgen ervan, strijdt ook tegen de ongelijkheid in de wereld.  

Individuele acties en burgerinitiatieven zijn belangrijk, maar ze volstaan niet. Het is hoog tijd dat politici hun verantwoordelijkheid nemen.  

We eisen dat politici zich engageren om bedrijven te reguleren, om de winsten van de ultrarijken te beperken zodat ze bijdragen aan de gemeenschappelijke inspanning, en om strategieën op te zetten om burgers te helpen om te gaan met wereldwijde klimaatverandering.    

Voor een deftig klimaatbeleid vragen we ook jouw steun. Jouw stem en enthousiasme, wanneer we met duizenden mensen op straat komen om een degelijk klimaatplan te eisen. Jouw handtekening, wanneer we onze ministers vragen om met concrete oplossingen te komen als ze naar de jaarlijkse VN-klimaattop (COP) trekken. 

Klimaatcrisis: wat vragen we van onze regeringen?  

Om de klimaatverandering te stoppen, is het essentieel dat we de uitstoot van broeikasgassen verminderen. Daarom dringen we er bij onze overheden op aan om:

• te kiezen voor hernieuwbare energie in plaats van fossiele brandstoffen (olie, steenkool, aardgas).  
• zachte mobiliteit te bevorderen en het systeem van bedrijfswagens te herzien, te investeren in hernieuwbare energie, uit voedsel geproduceerde biobrandstoffen te verbieden en de voorkeur te geven aan een lokaal en duurzaam voedselcircuit.
• reclame voor vervuilende goederen of diensten die een zware impact hebben op de klimaatcrisis te verbieden. Subsidies aan de meest vervuilende sectoren te stoppen en een progressieve koolstofbelasting in te voeren.
• bij alle wetten en klimaatmaatregelen rekening te houden met sociale en genderdiscrimatie en gediscrimineerde groepen bij de besluitvorming te betrekken.

We vragen onze overheden ook om hun internationale verantwoordelijkheid op te nemen en vragen dat ze:

• Een nationale wet aannemen over de zorgplicht van bedrijven, zodat zij verplicht zijn de planeet en de mensenrechten te respecteren, waar ze zich ook bevinden.
• De Belgische bijdrage aan de internationale klimaatfinanciering te verhogen, zodat ons land op een eerlijke manier en in toenemende mate bijdraagt tot de doelstelling van 100 miljard dollar per jaar.
• Aanvullende financiering te voorzien voor de verliezen en schade van de zwaarst getroffen bevolkingsgroepen.
• Consumptiegoederen die in het buitenland worden geproduceerd maar in België verbruikt, mee te tellen bij de berekening van de CO2-uitstoot.
• Bij het beleid rond humanitaire hulp en ontwikkelingswerk rekening te houden met sociale en genderdiscriminatie.