Klimaatpetitie: in 2024 overwinnen we de sociale- en klimaatongelijkheid

gezocht: politiekE moed voor klimaatrechtvaardigheid

De klimaatcrisis en de wereldwijde ongelijkheid: hoe minder schuld aan de crisis, hoe groter de klappen

We zijn niet allemaal even verantwoordelijk voor de klimaatcrisis, en ook de gevolgen van de crisis zijn niet eerlijk verdeeld. Het huidige economische en politieke systeem werkt de extreme ongelijkheid zelfs in de hand. Zo kunnen de rijkste landen, mensen en bedrijven enorm vervuilen. Wereldwijd stoot de hoogste 1% van de inkomens meer koolstof uit dan de onderste 66%, onder meer door hun levensstijl, zakelijke activiteiten en investeringen.  

Wie zijn deze ultrarijken? Het zijn voornamelijk witte mannen uit het globale Noorden. De rekening van hun buitensporige CO2-uitstoot schuiven ze echter door naar het globale Zuiden. Vooral de lage-inkomenslanden met de laagste uitstoot en de meest gediscrimineerde landen worden het hardste geraakt door de gevolgen van de verstoring van het klimaat. 91% van de sterfgevallen door extreme weersomstandigheden doet zich voor in lage-inkomenslanden zoals Afghanistan, Bangladesh en Ethiopië. Deze economische ongelijkheden zijn gecorreleerd met andere sociale ongelijkheden op basis van geslacht, leeftijd, gezondheid, huidskleur, seksuele geaardheid, genderidentiteit, opleidingsniveau enzovoort. Om de klimaatongelijkheid ten volle te begrijpen is dus een intersectionele benadering nodig.   

We kunnen dus stellen dat extreme ongelijkheid aan de basis ligt van de klimaatcrisis, die op haar beurt bestaande ongelijkheden verergert. Wanneer we spreken over klimaatrechtvaardigheid, dan  moeten we elementen zoals sociale rechtvaardigheid en historische verantwoordelijkheid integreren in het klimaatdebat. Oxfam verdedigt een eerlijk klimaatbeleid voor iedereen. 

Klimaatongelijkheden in België: een klein land met een te grote voetafdruk

België staat op de tweede plaats in Europa en is negende wereldwijd met de hoogste uitstoot per inwoner. De uitstoot per inwoner is hoger dan in de Verenigde Staten, Duitsland, Canada, Frankrijk en Australië. Dat blijkt uit ons "Klimaatongelijkheden in België: een klein land met een te grote voetafdruk"-rapport. Het toont aan dat we 3,8 keer meer uitstoten dan ons schappelijke aandeel in het wereldwijde koolstofbudget. Uit onze studie blijkt hiervoor een duidelijke verklaring: de buitensporige uitstoot van de ultrarijken is verantwoordelijk voor dit resultaat. In België stoten de 10% mensen met de hoogste inkomens evenveel CO2 uit als de 45% met de laagste inkomens. De top 1% produceert gemiddeld 10 keer meer CO2 uit dan de onderste 50%.  

België is geen uitzondering op wereldvlak: hoe hoger het inkomen, hoe hoger de uitstoot. Zo zien we dat de verantwoordelijken voor de klimaatcrisis in België inderdaad vooral witte mannen van middelbare leeftijd zijn; ze hebben een hoog opleidingsniveau en (grote) bedrijven die bijdragen tot hun rijkdom.  

Oxfam België heeft ook aangetoond in welke mate grote Belgische bedrijven verantwoordelijk zijn voor de klimaatcrisis: gemiddeld is de jaarlijkse koolstofvoetafdruk van één groot Belgisch bedrijf gelijk aan de jaarlijkse uitstoot van 34% van de armste mensen in België. En amper 3% van deze grote bedrijven onderneemt echte actie om de klimaatcrisis in te dijken.

Onze aanbevelingen voor de nieuwe Belgische regering:

We noemen wel de hoofdverantwoordelijken van de klimaatcrisis, maar we weten ook dat zij de uitstoot niet in hun eentje kunnen verminderen. Daarvoor kijken we naar het beleid: we hebben politiek lef nodig om structurele oplossingen in te voeren om de veroorzaakte schade te herstellen, de klimaattransitie te financieren en een einde maken aan de ongelijkheid. We krijgen nu de gelegenheid bij uitstek om een eerlijk, sociaal en feministisch klimaatbeleid op te zetten: de vorming van een nieuwe regering. 

1.    België moet zichzelf een wettelijke doelstelling opleggen om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met minstens 61% te verminderen. Vlaanderen moet die doelstelling verhogen tot minstens 47%.  

2.    De rijke landen, waaronder België, die de grootste verantwoordelijkheid en capaciteit hebben, moeten fossiele brandstoffen snel en als eerste uitfaseren. Zij moeten bovendien de zwaarst getroffen landen financieren om zo een eerlijke energietransitie te helpen faciliteren en aanpassingen aan de gevolgen van de klimaatcrisis door te kunnen voeren. Als historische vervuiler moet België de strijd tegen klimaatontregeling financieren voor een bedrag van minstens 500 miljoen euro per jaar.  

3.    Een belastinghervorming is cruciaal om ervoor te zorgen dat de breedste schouders een faire bijdrage leveren om zo de nodige inkomsten te genereren om te investeren in de rechtvaardige transitie. Er liggen verschillende mogelijkheden op tafel, zoals een vermogensbelasting, een belasting op financiële transacties of een consistentere belasting op dividenden.  

4.    De ongelijkheidsdata verbeteren: het is essentieel dat het klimaatbeleid de al bestaande ongelijkheden op basis van geslacht, seksuele geaardheid, leeftijd, gezondheid of huidskleur niet verergert, maar eerder een hulpmiddel wordt om deze ongelijkheden te verminderen. Met andere woorden, het beleid moet proactief genderresponsief zijn op een intersectionele manier. Om dit te bereiken moet het klimaatbeleid worden geverifieerd door adequaat onderzoek, aangevuld met overleg met de betrokken belanghebbenden op alle vier de niveaus.  

5.    Investeer in een rechtvaardige overgang en in een zorgeconomie. Herzie de prioriteiten voor klimaatfinanciering om te investeren in de sectoren die de grootste impact zullen hebben, in het bijzonder in de overgang naar een systeem dat de menselijke gezondheid en de wereldgezondheid centraal stelt, zowel in België als in de landen die het zwaarst getroffen worden door de klimaatcrisis. Dit omvat steun voor duurzame mobiliteit en hernieuwbare energie, het herdenken van de organisatie en energiesystemen van steden en voedselsystemen, het verkleinen van de loonkloof tussen mannen en vrouwen, het waarderen en herverdelen van onbetaald zorgwerk en het veerkrachtiger maken van het openbare zorgsysteem.