Palestina: voedselsoevereiniteit als verzet

Geen voedselsoevereiniteit onder bezetting 

In deze context lanceerde Oxfam de campagne #SpeakUpForPalestine om onder andere de inzet van honger als oorlogswapen door Israël aan de kaak te stellen en de impact ervan op de voedselsoevereiniteit van het Palestijnse volk te benadrukken.​ 

Voedselsoevereiniteit in Palestina is niet alleen een politieke eis, het is ook een dagelijkse praktijk van verzet tegen een staat die de fundamenten van het leven aanvalt: land, water en voedsel. Israëlische controle over landbouw, mobiliteit, handel en natuurlijke hulpbronnen heeft Palestijnse voedselsystemen ontmanteld en traditionele landbouwpraktijken gecriminaliseerd.​ 

De verwoestende impact van landonteigening 

In Gaza worden boeren afgesneden van hun land door controleposten en militaire aanvallen. Op de Westelijke Jordaanoever maken illegale nederzettingen, geweld van kolonisten en controleposten de toegang tot landbouwgrond gevaarlijk en beperkt. Zoals Oxfam in oktober 2023 aantoonde, is het opgelegde beleg van Gaza niet alleen een collectieve bestraffing, maar ook een bewuste inzet van honger als oorlogswapen. Humanitaire hulp wordt geblokkeerd of vertraagd, voedselvoorraden worden afgesneden en landbouwinfrastructuur wordt doelbewust vernietigd.​ 

Deze situatie is niet nieuw. Organisaties zoals FIAN en de Union of Agricultural Work Committees (Westelijke Jordaanoever) hebben al lang het structurele gebruik van honger als een instrument van overheersing aangeklaagd. Het staat centraal in een strategie om Palestijnen niet alleen hun vrijheid, maar ook hun bestaansmiddelen te ontnemen.​ 

In 2024 rapporteerde La Via Campesina (een internationale boerenbeweging, opgericht in 1993, die het opneemt voor boerenlandbouw en voedselsoevereiniteit) over de verwoestende impact van landroof, bewegingsbeperkingen en gewelddadige intimidatie door kolonisten in de Westelijke Jordaanoever. Palestijnse boeren worden niet alleen van hun velden verdreven, maar ook van hun geschiedenis en toekomst. Toch blijven ze gewassen telen, zaden bewaren en hun gemeenschappen voeden als vorm van politieke zelfbeschikking. Op die manier bevestigen ze hun recht op voedselsoevereiniteit.​ 

Agro-ecologie is politiek 

Agro-ecologie kan niet worden gepromoot alsof het losstaat van de politieke realiteit. In Palestina is agro-ecologie, zoals trouwens elke landbouwpraktijk, diep beïnvloed door bezetting, onteigening en militair geweld.​ 

De illegale bezetting belemmert de toegang tot land, water, zaden, markten en zelfs de mogelijkheid om hun eigen velden te bereiken. Echte agro-ecologie kan niet bestaan zonder het recht op zelfbeschikking, rechtvaardigheid en de vrijheid om te telen zonder dreiging van vernietiging. Door deze politieke dimensies te negeren, herleiden we agro-ecologie tot een technische benadering die haar essentie mist. 

Wat Oxfam doet in de bezette Palestijnse gebieden 

In deze uiterst repressieve context werkt Oxfam samen met verschillende Palestijnse partners om boeren te ondersteunen en hun veerkracht te versterken. We voeren programma's uit om de economische rol van vrouwen, jongeren en kleinschalige producenten bij de productie van verse groenten te versterken. We werken ook aan de bescherming van de openbare ruimte, vooral voor jongeren, en aan de verdediging van de rechten van Palestijnse vrouwen die in Israëlische nederzettingen werken.​ 

Daarnaast werken we samen met fairtradepartners zoals PARC (en haar commerciële tak Al Reef), die diverse landbouwprojecten ondersteunen in ongeveer honderd Palestijnse dorpen op de Westelijke Jordaanoever.​ 

Sinds 7 oktober 2023 heeft Oxfam al haar activiteiten in Gaza moeten aanpassen. Op het vlak van voedselzekerheid en economie implementeren we samen met onze partners:​ 

• de distributie van aangepaste voedselpakketten, inclusief voor zogende vrouwen;​ 

• de verdeling van irrigatiemateriaal en landbouwinputs voor familietuinen;​ 

• technische ondersteuning aan boeren en huishoudens;​ 

• de evaluatie en rehabilitatie van landbouwputten.​ 

Uiteraard belemmert het door Israël opgelegde beleg van Gaza deze activiteiten ernstig. De meeste bakkerijen zijn gesloten wegens een gebrek aan meel en brandstof. De prijzen stijgen, voedselvoorraden raken uitgeput en gemeenschapskeukens en leveranciers staan op instorten. 

Solidariteit met de boerenstrijd in Palestina 

Elk jaar herdenkt de Internationale Dag van de Boerenstrijd het bloedbad van 19 landloze boeren van de Landloze Beweging (MST) in Brazilië. Ze werden vermoord terwijl ze streden voor toegang tot land en een waardig bestaan. Nu eren we op deze dag het wereldwijde verzet van kleinschalige voedselproducenten voor waardigheid, soevereiniteit en de bevrijding van uitbuitende voedselsystemen. 

Vandaag gaat deze strijd in Palestina verder, tegen de onderdrukking van een regime dat honger gebruikt als wapen. Palestijnen worden gedood, verdreven en beroofd omdat ze hun recht verdedigen op land en het recht om hun volk te voeden. 

Daartegenover kan internationale solidariteit niet stil blijven. Ze eist: 

👉 een onmiddellijke beëindiging van de bezetting, 
👉 het opheffen van het beleg van Gaza, 
👉 de erkenning van honger instrumentaliseren als oorlogsmisdaad, 
👉 het beëindigen van de medeplichtigheid van staten en bedrijven. 

Ze eist ook dat de principes van agro-ecologie en voedselsoevereiniteit zonder uitzondering op een coherente en consequente manier worden toegepast.