Toenemende overstromingen en droogte dwongen mensen 8 miljoen keer te vluchten - meer dan twee keer zoveel als tien jaar geleden - in 10 van 's werelds ergst getroffen landen

Watergerelateerde rampen dwongen mensen vorig jaar bijna acht miljoen keer hun huizen te ontvluchten in 10 van 's werelds ergst getroffen landen. Veel mensen moesten zelfs meerdere keren vluchten - een toename van 120% vergeleken met tien jaar geleden, aldus Oxfam vandaag op Wereldvluchtelingendag. 

Somalië, China, de Filippijnen, Pakistan, Kenia, Ethiopië, India, Brazilië, Bangladesh en Maleisië voerden vorig jaar de lijst aan van landen waar mensen het meest te lijden hadden onder overstromingen en droogte, volgens de Global Internal Displacement Database. In die landen steeg het aantal keren dat mensen van huis werden verdreven van 3,5 miljoen in 2013 tot 7,9 miljoen in 2023.  

De klimaatcrisis heeft de intensiteit en frequentie van overstromingen en droogtes vergroot. Volgens gegevens van Oxfam is het aantal geregistreerde overstromingen en droogtes in de tien zwaarst getroffen landen explosief gestegen van slechts 24 in 2013 tot 656 vorig jaar. Somalië alleen al werd in 2023 getroffen door 223 verschillende overstromingen of droogtes, tegenover slechts twee in 2013. De Filipijnen werden 74 keer getroffen (vergeleken met slechts drie in 2013), Brazilië 79 keer vergeleken met vier, en Maleisië 127 keer vergeleken met slechts één keer in 2013.  

Wereldwijd hebben overstromingen en droogte alleen vorig jaar al meer dan 3,4 miljoen mensen uit hun huizen verdreven - evenveel als de hele bevolking van Uruguay.  

Oxfam berekende dat in Bangladesh, Ethiopië, Kenia, Pakistan en Somalië - die tot de minst voorbereide landen behoren om de gevolgen van de klimaatcrisis het hoofd te bieden - het aantal mensen dat acute hongerlijdt is gestegen van 14 miljoen in 2013 tot meer dan 55 miljoen in 2023. 

"Klimaatonrechtvaardigheid is schering en inslag. Van de tientallen mensen die sterven door de verzengende hitte in Bangladesh tot de duizenden die overstromingen moeten ontvluchten in Pakistan, het zijn de meest kwetsbare mensen - en degenen die het minst verantwoordelijk zijn voor de klimaatcrisis - die het zwaarst worden getroffen, terwijl rijke vervuilende landen te weinig en te laat blijven doen om hen te helpen," zegt Nuzhat Nueary, coördinator Water en Klimaatbeleid voor Oxfam International.  

"Klimaatverandering en El Niño-weerpatronen hebben droogtes, overstromingen en cyclonen in de hand gewerkt. Al deze rampen hebben een domino-effect op het leven en de bestaansmiddelen van mensen en in combinatie met conflicten, economische schokken en diepe ongelijkheid hebben ze de honger aangewakkerd. Uiteindelijk zetten massale volksverhuizingen de beperkte watervoorraden onder druk, waardoor de waterstress in deze landen verder toeneemt." 

In Somalië heeft de voortdurende temperatuurstijging (1,5°C, tegenover 1°C in 1991) geleid tot meer frequente en langdurige droogtes, vaak gevolgd door plotse overstromingen en cyclonen. Ondanks het feit dat Somalië verantwoordelijk is voor minder dan 0,03% van de wereldwijde koolstofuitstoot, heeft het land miljarden verliezen geleden door terugkerende overstromingen en droogtes. Alleen al het herstel van de overstromingen van afgelopen december werd geschat op 230 miljoen dollar. 1,2 miljoen mensen moesten toen hun huizen ontvluchten en 118 mensen kwamen om. Rampen als deze hebben de impact van aanhoudende conflicten, politieke instabiliteit en economische schokken verergerd, waardoor bijna de helft van de Somalische bevolking dringend humanitaire hulp nodig heeft. 

"Ik ben al mijn dieren kwijtgeraakt door de droogte. Ik vluchtte te voet met mijn kinderen en het kostte me drie dagen om in Baidoa te komen. Het was een moeilijke reis. Ik had geen eten of water voor mijn kinderen. Sommigen werden onderweg ziek," zei Hassan Mohamed, een ontheemde vader in Baidoa, Somalië.  

In Bangladesh dwongen onvoorspelbare cyclonen en andere watergerelateerde rampen in 2023 meer dan 1,8 miljoen mensen om te vluchten. Ze veroorzaakten ernstige schade aan infrastructuur zoals scholen, markten en andere essentiële diensten. Het land draagt slechts 0,56% bij aan de wereldwijde koolstofuitstoot. Terwijl België bijvoorbeeld wereldwijd op de 9e plaats staat qua uitstoot per capita, voor de Verenigde Staten maar na voornamelijk oliestaten. 

Asgor Kha en Moriom die in het dorp Lebubunia in Satkhira, Bangladesh wonen, zeggen: "We zijn onze huizen vier keer kwijtgeraakt door cyclonen. We hebben nog steeds schulden omdat we een lening voor ons huis hebben afgesloten. Onze zoon is de enige met een inkomen, maar hij heeft steeds meer moeite om werk te vinden in de omgeving."  

Zerin Ahmed, programmamedewerker van Oxfam in Bangladesh, zegt: "Zonder oogst of inkomen zijn gezinnen gedwongen te vluchten, sommige meerdere keren. Diegenen die achter blijven leven met voortdurende angst voor de toekomst, omdat cycli van opeenvolgende rampen al hun middelen hebben uitgeput, waardoor hun laatste vermogen om het hoofd boven water te houden is uitgeput."  

"Een einde maken aan het lijden van mensen is mogelijk. Rijke vervuilende landen moeten hun uitstoot verminderen en voldoende klimaatfinanciering verstrekken aan landen die het zwaarst getroffen zijn door de klimaatcrisis, zodat ze beter het hoofd kunnen bieden aan de klimaatschokken,” voegde Nueary eraan toe. 

"Ze moeten ook geld steken in de nieuwe schadevergoedingsregeling. Dit is geen gebaar uit beleefdheid of liefdadigheid, maar een verplichting voor de schade die ze hebben veroorzaakt. Met de juiste financiering kunnen de zwaarst getroffen landen systemen voor vroegtijdige waarschuwing en andere maatregelen ontwikkelen om zich voor te bereiden op de gevolgen van de klimaatcrisis en deze te beperken. Lokale gemeenschappen in de frontlinie van de klimaatrespons en kwetsbare groepen - vooral vrouwen, jongeren en inheemse gemeenschappen - hebben zich al sterk gemaakt voor oplossingen en moeten centraal staan bij klimaatbeslissingen, financiering en actie." 

Noot voor de redactie 

- Oxfam rangschikte de 10 landen met de grootste waterrampen op basis van het aantal gedwongen interne verplaatsingen (mensen kunnen meerdere keren ontheemd raken) door "overstromingen" en "droogtes" in de periode (2013-2023) volgens de Global Internal Displacement Database (GIDD). Het totale aantal ontheemden in deze 10 landen samen was 3.588.827 in 2013 en 7.909.369 in 2023, wat neerkomt op een toename van 120,38%. Volgens de GIDD raakten vorig jaar 3,4 miljoen mensen ontheemd door droogte en overstromingen. Bron: GIDD 

- Oxfam berekende de hongerpercentages voor Bangladesh, Kenia, Pakistan en Somalië op basis van de classificatie voor acute voedselonzekerheid (IPC) in 2013, en IPC-gegevens voor 2023 van het Global Report on Food Crises (GRFC) voor 2024. Voor Ethiopië waren de gegevens gebaseerd op schattingen van de Ethiopische regering voor acute honger in 2013 en de GRFC 2024.   

- De ND-GAIN landenindex geeft een samenvatting van de kwetsbaarheid van een land voor de klimaatcrisis en andere mondiale uitdagingen, maar ook van de mogelijkheid om de veerkracht te verbeteren. Somalië, Ethiopië, Bangladesh, Kenia en Pakistan behoren tot de laagst gerangschikte landen in die index.  

- De koolstofemissiecijfers van Somalië zijn gebaseerd op het 15e IGAD-vooruitgangsrapport van het veerkrachtproject in Somalië.  

- De verlies- en schadecijfers van Somalië zijn gebaseerd op het rapport "Rapid post-disaster needs assessment of Somalia Deyr floods 2023" en het rapport "Somalia Drought Impact & Needs Assessment" van de Wereldbank.  

- Sinds de jaren 1970 is 44% van alle rampen gerelateerd aan overstromingen. Bron: IPCC AR6 Synthesis Report.  

- Bangladesh draagt slechts voor 0,56 procent bij aan de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen, maar staat op de zevende plaats van meest kwetsbare landen voor de gevolgen van de klimaatcrisis. Bron: VN-index voor energietransitie en ND-Gain voor Bangladesh  

- In 2023 waren ongeveer 1,8 miljoen mensen in Bangladesh ontheemd door overstromingen, cyclonen en andere stormgerelateerde gebeurtenissen. Bron: GIDD per 1 juni 2024 

- Oxfam medewerkers in Afrika zijn beschikbaar voor verdere toelichting in het Engels of Frans. 

- Beeldmateriaal is hier beschikbaar. 

- Oxfam België heeft een noodfonds lopen voor de hoorn van Afrika.