Voor elke €100 winst betalen de grootste bedrijven in België €73 uit aan hun aandeelhouders

Ter gelegenheid van de Internationale Dag van de Arbeid heeft Oxfam België een nieuw rapport ‘Het Ongelijkheidsdividend’ gepubliceerd over de manier waarop ongelijkheid systematisch wordt gereproduceerd in België. De analyse richt zich vooral op de manier waarop de rijkdom die binnen bedrijven wordt gecreëerd, wordt herverdeeld (of niet) onder werknemers, eigenaars van kapitaal en de bredere samenleving.  

Oxfam toont aan dat de marges van bedrijven veel meer hebben bijgedragen aan de inflatie dan de lonen. Het analyseert ook de 45 grootste bedrijven in België en berekent hoe hun aandeelhouders in tijden van crisis hun dividenden sinds 2017 met 23% zagen stijgen. Tegelijkertijd bevoordeelt het belastingstelsel de rijkste individuen ten opzichte van werknemers.  

Bedrijfsmarges voeden de inflatie, maar het zijn de werknemers die moeten beknibbelen  

In België droegen de bedrijfsmarges in 2021 twee keer zoveel bij aan de inflatie als de loonstijgingen. In 2022 was de bijdrage van de bedrijfsmarges aan de inflatie nog steeds 25% hoger dan de lonen. De winstmarges van bedrijven hebben een recordhoogte bereikt, zijn in België sterker gestegen dan in de buurlanden en zijn de hoogste sinds 20 jaar.  

In 2024 voorziet de wet dat werknemers hun salaris kunnen zien stijgen met... 0% (exclusief indexatie). Dit is absurd op een moment dat de rijkdom gecreëerd door werknemers in de grootste bedrijven die actief zijn in België de afgelopen zes jaar met 45% is gestegen. In dezelfde periode zijn de uitgaven per werknemer in deze bedrijven met slechts 13% gestegen.   

"De rijkdom die bedrijven genereren wordt niet eerlijk verdeeld, waarbij hogere winsten worden bevoordeeld ten koste van lonen en eerlijke prijzen voor consumenten. Gemiddeld wordt 73% van de winst van grote bedrijven uitgekeerd in de vorm van dividend aan aandeelhouders. De afgelopen 6 jaar hebben sommige bedrijven zelfs meer dividend uitgekeerd dan ze aan winst hebben gemaakt", legt Eva Smets uit, directeur Oxfam België.  

En dat terwijl de marges van grote bedrijven nog nooit zo hoog zijn geweest. "Deze superwinsten zijn te vinden in sectoren zoals energie, agro, tech en scheepvaart. Sectoren die bijvoorbeeld hebben geprofiteerd van de oorlog in Oekraïne door hun dominante positie te gebruiken om de prijzen en dus hun winsten te verhogen. Deze uitzonderlijke winsten, die deels te danken waren aan de crisis, werden vervolgens doorgegeven aan de aandeelhouders in de vorm van dividenden en aandeleninkoopprogramma's", besluit Smets.   

België is een belastingparadijs voor kapitaalbezitters   

Iemand die het minimumloon verdient, zou meer dan een eeuw moeten werken, zonder ook maar één euro uit te geven, om het equivalent te verzamelen van wat een BEL20-bedrijfsleider in één jaar verdient. Een loonkloof die niet langer kan worden verklaard door de prestaties van bedrijven. Dit is bovendien een situatie die vooral mannen bevoordeelt, aangezien slechts 4,5% van de beursgenoteerde bedrijven in België een vrouw als CEO heeft.  

Het Belgische belastingsysteem creëert een structurele ongelijkheid tussen mensen die inkomen halen uit hun werk en mensen die enkel inkomen halen uit hun beleggingen. Iemand die bijvoorbeeld €41.000 bruto verdient met werken, moet gemiddeld 30% belasting betalen op dit inkomen. Iemand die €41.000 winst maakt door aandelen te verkopen, betaalt 0% belasting over de meerwaarde.   

België is het OESO-land waar het verschil in belasting tussen kapitaalbezitters en werknemers het grootst is. Dit ongelijke systeem bevoordeelt de rijksten, aangezien de rijkste 10% van de bevolking bijna 80% van de beursgenoteerde aandelen bezit. België heeft ook gunstige belastingregimes voor dividenduitkeringen en het terugkopen van aandelen. De Belgische belastinguitgaven ten gunste van kapitaalbezitters zijn gelijk aan 3% van het BBP.  

Enorme overheidssubsidies voor zeer winstgevende bedrijven  

"Internationaal staat België niet alleen bekend om chips, bier en chocolade, maar ook om de belastingvoordelen die het toekent aan de farmaceutische sector," zegt Smets.   

Belastingvoordelen die miljoenen per jaar kosten, waarvan de impact niet wordt geëvalueerd door de overheid en waarvan de efficiëntie en effectiviteit zijn bekritiseerd door het Federaal Planbureau, de Europese Commissie en de OESO. Het gemiddelde belastingtarief voor farma bedrijven varieerde tijdens de pandemie slechts tussen 1% en 2,15%.  

De staat investeert niet meer in zijn interne competenties en doet steeds meer een beroep op consultancybedrijven. Keuzes die de belastingbetaler duur komen te staan en de overheidsdiensten strategische vaardigheden ontnemen. Vlaanderen, bijvoorbeeld, bespaart 75 miljoen euro per jaar op zijn ambtenaren, maar compenseert dit door twee keer zoveel uit te geven aan consultancybedrijven.  

Aanbevelingen voor een eerlijkere economie  

Oxfam roept de verschillende politieke partijen en de toekomstige regering op om ambitieuze maatregelen te nemen voor een eerlijke verdeling van de welvaart, zowel binnen bedrijven als in de samenleving als geheel. Dit betekent dat de strijd tegen monopoliemacht moet worden opgevoerd en dat de wet op de loonnormen uit 1996 moet worden herzien. Het is ook cruciaal om de praktijk van het terugkopen van aandelen te ontmoedigen door ze te belasten als dividenden, en om de beloning van bestuurders te reguleren door hun inkomen te koppelen aan duurzaamheidsdoelstellingen.  

Op het gebied van belastingen zijn het herbevestigen van het progressieve karakter van belastingen en het introduceren van een consistente belasting op vermogenswinsten en dividenden essentiële maatregelen om de fiscale rechtvaardigheid te herstellen. Een effectieve belasting van multinationals, met een minimumbelasting van 25%, en de invoering van een vermogensbelasting voor de rijksten zouden het mogelijk maken om overheidsbeleid te financieren dat essentieel is in de strijd tegen ongelijkheid en de klimaatcrisis. Door het winstaandeel dat aan de aandeelhouders wordt uitgekeerd te reguleren op basis van de naleving van sociale en klimaatdoelstellingen, zouden de economische belangen op één lijn kunnen worden gebracht met het maatschappelijk welzijn.  

Ten slotte vereist de invoering van een verantwoordelijk bedrijfsmodel dat zich bewust is van de grenzen van de planeet de implementatie van de zorgplichtwet, de goedkeuring van label ‘een bedrijf met een missie’ en de ontwikkeling van extrafinanciële boekhoudmodellen die rekening houden met de ecologische impact van de activiteiten van een bedrijf.  

"Samen leggen deze maatregelen de basis voor een eerlijkere, duurzamere samenleving, waarin economische voordelen niet ten koste gaan van sociale gelijkheid of milieu" concludeert Smets.

Noot aan de redactie 

Eva Smets, directeur Oxfam België, is beschikbaar voor interviews.