Europese Commissies verdeeld over de zorgplichtwet

In aanloop naar deze stemmingen riep het maatschappelijk middenveld het Europees Parlement op om de wetgeving ter bescherming van mensenrechten en milieunormen te verdedigen De uitkomst toont een gemengd beeld : op sommige punten wordt weerwerk geboden, maar op veel vlakken blijven de voorstellen achter. 

Het middenveld identificeerde vier domeinen voor noodzakelijke actie door deze commissies: 

1. Een risicogebaseerde aanpak voor het identificeren van risico’s in de volledige activiteitenketen, in lijn met de internationale standaarden. 

2. Betekenisvolle betrokkenheid van getroffen gemeenschappen, werknemers en ngo’s in alle fasen van het due diligence-proces. 

3. Verantwoord afbouwen van zakelijke relaties wanneer ernstige negatieve impact niet valt te voorkomen of te stoppen. 

4. Verplichte klimaattransitieplannen, met op wetenschap gebaseerde doelstellingen voor 2030, 2040 en 2050, die aansluiten bij het 1,5°C-doel van Parijs. 

Wat staat er in de rapporten van de commissies? 

Risico-identificatie 

1. Weerwerk: De commissies willen vasthouden aan een risicogebaseerde aanpak die de volledige activiteitenketen omvat, inclusief dochterondernemingen en zakenpartners. 

2. Zorgpunt: Vage terminologie als "redelijk beschikbare informatie" kan bedrijven de ruimte geven om risico’s in minder transparante delen van de keten te negeren. Ook de mogelijkheid om vooral directe zakenpartners te beoordelen, kan ernstige risico’s bij indirecte leveranciers onzichtbaar maken. 

   Stakeholderbetrokkenheid 

3. Weerwerk: Stakeholders worden opnieuw iets breder gedefinieerd, inclusief werknemers, vakbonden en getroffen gemeenschappen. Ook is voorafgaande raadpleging verplicht voordat een samenwerking wordt opgeschort. 

4. Zorgpunt: De voorstellen blijven vaag over wat "betekenisvolle" betrokkenheid inhoudt. Hierdoor bestaat het risico op symbolisch overleg zonder echte impact. 

   Verantwoord afbouwen van relaties 

5. Weerwerk: Voorafgaand aan het opschorten van een samenwerking moet overleg plaatsvinden met stakeholders. 

6. Zorgpunt: Er is géén expliciete plicht voor bedrijven om relaties te beëindigen wanneer ernstige negatieve impact niet verholpen kan worden. Het regelen daarvan wordt overgelaten aan de lidstaten, wat kan leiden tot juridische versnippering en onzekerheid. 

   Klimaattransitieplannen 

7. Weerwerk: geen 

8. Zorgpunt: Op dit punt blijven de rapporten ver achter de verwachtingen. De taal is afgezwakt: in plaats van “beste inspanningen” moeten bedrijven slechts “redelijke inspanningen” leveren, wat ruimte laat voor minimale actie en mogelijk greenwashing. Ook het schrappen van de verplichting om de klimaatplannen te implementeren, en van tijdsgebonden doelstellingen in lijn met het 1,5°C-doel botsen met de urgentie van echte klimaatactie. 

In de commissie INTA, één van de 4 die vandaag gestemd heeft, kwamen de Belgische EU-parlementsleden Saskia Bricmont (Ecolo) en Kathleen Van Brempt (Vooruit) sterk op voor de zorgplichtwet, met een reeks amendementen die de kernelementen van de wet probeerden te vrijwaren. De zoektocht naar compromissen botste er echter op een front van christendemocraten en liberalen met extreemrechts, waardoor heel wat van dat weerwerk verloren ging. Een gelijkaardige dynamiek zagen we in de andere commissies ECON, ENVI en DROI. Een volgende belangrijke stemming is gepland voor begin september, in de commissie EMPL, waar opnieuw twee Belgen, Estelle Ceulemans (PS) en Sara Matthieu (Groen) een rol spelen in de onderhandelingen. 

“De geloofwaardigheid én de daadwerkelijke impact van EU-wetgeving voor verantwoord ondernemen staat op het spel.  De komende maanden zijn cruciaal: het Europees Parlement moet een wetgeving eisen die stevig genoeg is om bedrijven écht verantwoordelijk te houden voor hun impact op mens en milieu,” aldus Sarah Vaes, beleidsmedewerkster bij Oxfam België. 

Noot aan de redactie 

Sarah Vaes, beleidsmedewerkster bij Oxfam België is beschikbaar voor verdere toelichting.