Zuid-Afrika daagt de G20 dit jaar uit om wereldwijde ongelijkheid aan te pakken

De miljardairs in de G20-landen zagen hun vermogen in slechts één jaar tijd met 16,5% groeien, van 13,4 biljoen dollar tot 15,6 biljoen dollar. De jaarlijkse kosten om de 3,8 miljard mensen die momenteel onder de armoedegrens leven uit de armoede te halen, bedragen 1,65 biljoen dollar. Oxfam maakt deze nieuwe cijfers bekend in de aanloop naar de G20-top in Johannesburg (22-23 november), waar het Zuid-Afrikaanse voorzitterschap de aanpak van ongelijkheid tot een centraal thema heeft gemaakt. 

Zuid-Afrika heeft opdracht gegeven voor de allereerste G20-analyse rond ongelijkheid om leiders te adviseren. Het “G20 Extraordinary Committee of Independent Experts on Global Inequality”, onder leiding van professor Joseph Stiglitz, constateert een “noodsituatie op het gebied van ongelijkheid”. 

Het comité stelt dat sinds het jaar 2000 de rijkste 1% 41 cent van elke nieuwe dollar aan rijkdom die door de wereldeconomie wordt gecreëerd, voor zich opeist, terwijl de onderste helft van de mensheid slechts één cent van elke dollar krijgt.  

Het comité wijst op de vele schade die deze grote ongelijkheid toebrengt aan de mensheid en de planeet, waardoor de meerderheid in grote economische moeilijkheden verkeert, terwijl de politieke polarisatie en de uitholling van de democratieën worden aangewakkerd.  

Oxfam verwelkomt de aanbeveling van de commissie om een nieuw Internationaal Panel voor Ongelijkheid op te richten dat een soortgelijke rol zou vervullen als het IPCC op het gebied van de klimaatcrisis. Een dergelijk panel zou met dezelfde wetenschappelijke nauwkeurigheid en doelgerichtheid dringende maatregelen stimuleren om deze grote kloof aan te pakken.  

De Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa heeft zijn steun voor een dergelijk panel uitgesproken. Zuid-Afrika roept andere G20-landen op om het rapport van Stiglitz en de aanbevelingen daarin te steunen. 

Oxfam noemt de 15,6 biljoen dollar die op de tafel van de topleiders ligt – dit is het enorme vermogen dat de miljardairs van de G20 nu gezamenlijk bezitten – een “publiek geheim” dat eerlijk moet worden belast om een einde te maken aan armoede en de klimaatcrisis te bestrijden.  

"Ongelijkheid is een bewuste beleidskeuze. Ondanks de recordrijkdom aan de top stagneert de publieke rijkdom, neemt deze zelfs af en neemt de schuldenlast toe", aldus Amitabh Behar, directeur van Oxfam International, aanwezig in Johannesburg. 

"Ongelijkheid ontneemt de meerderheid van de burgers kansen en rechten in het leven, wat leidt tot armoede, honger, wrok, wantrouwen en instabiliteit. Als de Zuid-Afrikaanse G20 een nieuw internationaal panel voor ongelijkheid opricht, zal dat een enorme stap zijn in het aanpakken van de noodsituatie op het gebied van ongelijkheid. We dringen er bij alle G20-landen en andere landen op aan om Zuid-Afrika te steunen en dit te realiseren", aldus Behar. 

De G20 komt samen op een moment van grote geopolitieke onrust. Terwijl de VS opvallend afwezig is bij de bijeenkomsten van deze week, voert de Amerikaanse regering een destructief beleid – van roekeloze invoerheffingen tot regressieve belastingvoordelen en bezuinigingen op levensreddende hulp – dat de ongelijkheid zowel binnen de VS als internationaal aanwakkert. Andere G20-landen hebben een reële kans om duurzame toezeggingen te doen in de tegenovergestelde richting door in de eerste plaats te kiezen voor internationale regels en samenwerking die gewone mensen ten goede komen in plaats van mondiale oligarchen.  

Sinds het begin van de nieuwe regering-Trump heeft de VS zich teruggetrokken uit internationale fiscale samenwerking en heeft het landen onder druk gezet om broodnodige belastinghervormingen op te geven. Zo heeft het de G7-landen onder druk gezet om een akkoord te steunen dat Amerikaanse multinationals vrijstelt van een baanbrekende wereldwijde minimumbelasting voor bedrijven. Deze neerwaartse spiraal is een keuze die landen kunnen en moeten afwijzen. 

Oxfam roept de leiders van de G20 op om hun toezegging voor een wereldwijde effectieve belastingheffing van superrijken, die vorig jaar tijdens de G20 in Brazilië is overeengekomen, te hernieuwen en om te zetten in actie. Slechts acht cent van elke belastingdollar die in de G20-landen wordt geïnd, is daadwerkelijk afkomstig van vermogen.  

Oxfam roept de G20 ook op om dringend actie te ondernemen op het gebied van schulden. Volgens het IMF verkeert meer dan de helft van alle lage-inkomenslanden in een situatie van schuldenlast of loopt een groot risico daarop. Hierdoor gaan er middelen verloren voor scholen, ziekenhuizen en infrastructuur, wat de ongelijkheid vergroot. 3,4 miljard mensen leven in landen die meer uitgeven aan rentebetalingen dan aan onderwijs of gezondheidszorg. 

“Een wereld die landen niet kan helpen te investeren in gezondheidszorg, onderwijs en duurzaamheid, kan geen stabiliteit, welvaart of vooruitgang op klimaatgebied verwachten,” aldus Behar. 

Het plan van de G20 om landen uit de schulden te helpen is mislukt. De oorspronkelijke belofte om landen te ondersteunen bij de herstructurering van hun schulden is te traag en te laat gekomen. Als gevolg daarvan hebben tot nu toe slechts vier van de 69 in aanmerking komende landen een aanvraag voor de regeling ingediend, aldus Oxfam.  

Deze landen zitten nu vast in een vicieuze cirkel. Nu particuliere kredietverstrekkers hun kapitaal terugtrekken vanwege het toenemende risico op wanbetaling, worden regeringen gedwongen om te lenen bij multilaterale kredietverstrekkers, zoals het IMF en de Wereldbank, waarvan de leningen vaak gepaard gaan met strengere voorwaarden, zoals geen schuldverlichting en druk om te bezuinigen op de overheidsuitgaven. 

OPMERKINGEN VOOR DE REDACTIE 

Oxfam beleidsmedewerkers in Johannesburg zijn beschikbaar voor interviews en commentaar. 

De gegevens over miljardairs zijn afkomstig uit de realtime miljardairslijst van Forbes van eind oktober 2024 en oktober 2025. Het gezamenlijke vermogen van de miljardairs in de 19 landen die deel uitmaken van de G20 (de andere leden zijn de EU en de AU – als regio's zijn zij niet meegenomen in de berekeningen) steeg van 13,4 biljoen dollar eind oktober 2024 (gecorrigeerd voor inflatie) tot 15,6 biljoen dollar eind oktober 2025. Dit is een stijging van 2,2 biljoen dollar, ofwel 16,5% in één jaar tijd. 

De armoedegegevens, met een armoedegrens van 8,30 dollar per dag, zijn uitgedrukt in koopkrachtpariteit (KKP) en zijn afkomstig van het armoede- en ongelijkheidsplatform van de Wereldbank, dat 168 landen omvat. We hebben de 8,30 dollar PPP omgerekend naar de marktwisselkoers voor elk land met behulp van de PPP-omrekeningsfactor en wisselkoersen uit de World Inequality Database. Momenteel leven 3,77 miljard mensen onder deze armoedegrens. Het bedrag dat nodig is om een einde te maken aan armoede is het product van de armoedegrens, de armoedekloof en de bevolking. Uit onze berekeningen blijkt dat 1,65 biljoen dollar voldoende zou zijn om armoede bij 8,30 dollar PPP voor één jaar uit te bannen. 

Oxfam is lid van de Tax the Super Rich (TTSR)-alliantie, een divers wereldwijd netwerk van organisaties die samenwerken om een eerlijkere en groenere wereld te creëren door de superrijken te belasten. In de aanloop naar de G20-top coördineerde de alliantie een open brief aan president Cyril Ramaphosa, ondertekend door meer dan 80 organisaties, waaronder FEMNET, FIA, Patriotic Millionaires, Greenpeace Africa, CAN Europe, Avaaz en Amnesty International.