Rechtvaardige handel: een sleutel tot klimaatrobuuste en veerkrachtige landbouw in het Zuiden
Zondag 2 december startte de 24ste Conferentie van de Verenigde Naties die zich moet buigen over de klimaatproblematiek (COP24). Volgens het klimaatpanel verhinderen enkele politieke barrières op dit moment het goedkeuren en uitvoeren van een samenhangend (klimaat)beleid. Onze (ecologische) toekomst ligt dus in handen van onze politici.
Klimaatverandering heeft een impact op voedselzekerheid en armoede in het Zuiden
De bijproducten van klimaatsverandering overschaduwen de toekomst van de kleinschalige landbouw in het Zuiden. Terwijl de oorzaken van de huidige klimaatproblemen zeker niet in het Zuiden liggen.
Kleinschalige boeren zijn een essentieel onderdeel van ons globaal voedsel- en landbouwsysteem. Ze zijn verantwoordelijk voor de voedselzekerheid en het verminderen van armoede. 500 miljoen kleinschalige boeren voorzien in 80% van het voedsel dat in het zuiden wordt geconsumeerd. Maar net zij worden bedreigd door honger en armoede. En net zij worden het meest blootgesteld aan de gevolgen van de klimaatsverandering.
Het Zuiden wordt, meer dan wij hier, geconfronteerd met een waslijst aan klimaatgerelateerde problemen: extreme droogte, overstromingen, onregelmatige regenval, verwoestijning, verzilting van het land, waterschaarste, verkorte oogstseizoenen, plantenziektes, insectenplagen, … Oogsten worden kleiner, terwijl productiekosten verhogen. Gevolg: de opbrengsten dalen. Dit brengt de voedselzekerheid (en -veiligheid) in het gedrang en doet de armoede toenemen. En dat vormt op zijn beurt weer de basis voor vluchtelingenstromen, zeker vanuit Afrika.
Om de lagere opbrengsten ten gevolge van klimaatsverandering te compenseren nemen boeren hun toevlucht tot kortetermijnoplossingen:
- Kunstmest en andere chemicaliën moeten de gebrekkige oogst wat opkrikken.
- Er wordt meer water gebruikt voor landbouw.
- Of er wordt meer ontbost om een groter areaal te creëren.
Duurzame ontwikkeling
Voor de Fairtradebeweging gaat duurzame ontwikkeling en het bestrijden van armoede hand in hand.
Deze problemen komen bovenop een ander chronisch falen. De markt waarin deze boeren zich staande proberen houden wordt nog teveel geplaagd door extreme prijsvolatiliteit en oneerlijke handelspraktijken. Voor de Fairtradebeweging gaat duurzame ontwikkeling en het bestrijden van armoede hand in hand. Al meer dan 40 jaar passen wij een holistische model toe op de handel die we drijven met het Zuiden, die model moet staan voor hoe alle handel zou moeten verlopen.
Daarbij gaan we uit van drie principes :
- Een betere prijs voor producenten
Het toekennen van een ‘eerlijk deel’ in de waardeketen moet ervoor zorgen dat producenten een menswaardig bestaan kunnen opbouwen en de kennis kunnen verwerven om hun productiewijzen te optimaliseren. - Duurzame landbouwmethodes
Het aanmoedigen van klimaatneutrale productiewijzen en het betalen van een extra premie wanneer biologisch wordt geproduceerd. Ook duurzaam omgaan met de omgeving wordt gestimuleerd. - Strijden voor eerlijke handelsregels
Het versterken van de onderhandelingspositie van boeren en arbeid(st)ers en het vergroten van hun autonomie, zodat het machtsonevenwicht wordt geremedieerd.
De combinatie van deze rechtvaardige en duurzame (sociale, politieke, economische én ecologische) principes draagt bij tot de veerkracht van deze producenten, zeker in tijden van klimaatverandering.
Fairtrade principes volstaan niet
Toch volstaan fairtrade principes op zichzelf niet: er is een een transformatie van het huidige globale economische systeem nodig. Daarom vraagt de Internationale Fairtradebeweging de beleidsmakers die rond de tafel zitten tijdens de komende COP om :
- Transparante productieketens
Transparantiemechanismen te introduceren, naast aanmoedigingssystemen en bindende regels die private actoren, bedrijven, verplichten om eerlijke en klimaatrobuuste ketens op te zetten die ook voldoen aan de zogenaamde zorgplicht. Hierdoor zouden prijzen worden gegarandeerd die niet alleen een leefbaar inkomen garanderen, maar wordt ook resoluut voor duurzame productiemethoden gekozen. - Lange termijn steun aan producenten
Steun te voorzien – financieel, wetenschappelijk en technisch – aan producenten om de onafwendbare gevolgen van klimaatverandering het hoofd te kunnen bieden. Deze steun moet hen ook in staat stellen om langetermijnoplossingen te implementeren. - Ontmoedigen van de vervuiler
Mechanismen te ontwikkelen die de externalisering van milieukosten aanpakken. Dit kan door taxen op CO2-uitstoot of door het fiscaal belonen van milieu- en mensvriendelijke economische activiteiten. - Plaatselijke belastingen in het voordeel van kleinschalige producenten
Er voor te zorgen dat bedrijven (actief) in het Zuiden de verschuldigde belastingen betalen én dat overheden die ook investeren in klimaatadaptatie waar ook de kleinschalige producenten beter van worden. - Milieu- en mensvriendelijke productie
Te investeren in agro-ecologische productiemethoden die binnen het bereik liggen van kleinschalige producenten, vooral in die gebieden die het ergst getroffen zijn door klimaatswijziging. (bvb. bewaren van biodiversiteit, agroforestry…)
Mens en planeet vóór winst
In onze visie moet rechtvaardigheid de kern zijn van onze economische relaties. De mens en de planeet moet primeren op winst. We hebben nood aan hechte partnerschappen die uitgroeien tot een coalitie tégen een economisch systeem dat ongelijkheid in stand houdt en onze planeet overexploiteert.
Het antwoord op de uitdagingen waarvoor het klimaat ons nu stelt moet meteen een eind stellen aan de armoede in de wereld en het pad inslaan van een duurzame ontwikkeling. Daarom is het belangrijk om voorrang te geven aan eerlijke productie- en voedselketens en moeten we producenten in het zuiden voorzien van technische en financiële middelen zodat ook de meest kwetsbaren zich op een adequate manier kunnen wapenen tegen de grillen van het klimaat.