Economische ongelijkheid tussen mannen en vrouwen

Ons economisch systeem is kapitalistisch, patriarchaal en kolonialistisch  

Economische ongelijkheid tussen mannen en vrouwen is toevallig noch onvermijdelijk. Het dominante economische model werd ontwikkeld door en voor een minderheid van ultra-geprivilegieerde blanke mannen. Ons economisch systeem zit diep geworteld in het patriarchaat, het kapitalisme en het kolonialisme. Een systeem dat de planeet en de mensen onderdrukt en uitbuit. Niet alleen op basis van geslacht, maar ook op basis van land van herkomst, seksuele geaardheid, religie en huidskleur. Die onrechtvaardigheden zijn niet aangeboren:  er schuilt een ongelijke machtsstructuur achter die maakt dat de noden en behoeften van sommige groepen veel beter worden gehoord dan die van andere.   

Het huidige neoliberale economische model heeft de situatie in de hele wereld erger gemaakt. Bezuinigingen op openbare diensten, belastingverlaging voor de rijkste bedrijven en particulieren en een neerwaartse nivellering van de lonen zijn allemaal obstakels waar vrouwen harder over struikelen dan mannen. De meerderheid van de vrouwen werkt in de beroepen die we als essentieel beschouwen: gezondheidszorg, onderwijs, schoonmaak, voeding en distributie. Toch zijn hun jobs vaak onzeker, informeel, sociaal ondergewaardeerd of slecht betaald. Mensen met verschillende identiteitskenmerken die kunnen leiden tot discriminatie, staan voor nog grotere uitdagingen. Een intersectionele aanpak is dus cruciaal om de problemen te begrijpen. 

Genderongelijkheid op het werk

Onze wereldeconomie is gebaseerd op de systematische uitbuiting van vrouwen en minderheidsgroepen. Beide categorieën worden dan ook vaker tewerkgesteld via atypische vormen van tewerkstelling zoals onderaanneming, outsourcing en tijdelijk en deeltijds werk. Die vormen van tewerkstelling gaan vaak samen met werkonzekerheid en informaliteit, lagere lonen, onvoldoende toegang tot sociale zekerheid, onveiligheid, een minder goede positie om te onderhandelen en het niet respecteren van fundamentele rechten.   

Wereldwijd maken vrouwen 75% uit van het personeel dat essentiële gezondheidsdiensten levert. Een werkneemster in de gezondheidszorg zou er 1200 jaar over doen om te verdienen wat een CEO van een Fortune 100-bedrijf gemiddeld in één jaar krijgt. 

Uitbuiting en misbruik in de waardeketens

In de wereldwijde landbouw- en voedselketens zijn schendingen van de mensenrechten schering en inslag. De heel grote bedrijven hebben een onevenredig grote impact op de markt en gebruiken vaak inkoopmethodes die de lonen drukken, de ongelijke machtsverhoudingen in stand houden, de arbeidsonzekerheid vergroten en informeel werk aanmoedigen. Tegelijk trekken ze het grootste deel van de waarde van de agrovoedingsketens naar zich toe. Die vormen van uitbuiting en structureel misbruik zijn sterk gebaseerd op gender. Ze worden nog verergerd door andere vormen van discriminatie zoals die op basis van huidskleur of migratiestatus. Vrouwelijke arbeidsmigranten lopen bijvoorbeeld het risico om in slechtbetaalde jobs terecht te komen en weinig sociale zekerheid te genieten.

Schendingen van de mensenrechten in de biobrandstofketen

Loonverschillen tussen mannen en vrouwen

Wereldwijd blijft de loonongelijkheid tussen mannen en vrouwen groot. In 2021 bedroeg het verschil in jaarloon tussen vrouwen en mannen nog  21% in België. Equal Pay Day ‘viert’ elk jaar de symbolische dag tot wanneer de vrouwen moeten werken om de loonkloof van het vorige jaar te dichten. In 2024 valt Equal Pay Day op 17 maart: in België moeten vrouwen tot die datum werken om te verdienen wat de mannen het jaar daarvoor al verdienden.    

Die loonverschillen kan je verklaren door drie feiten: meer vrouwen dan mannen werken deeltijds (vaak om voor kinderen of andere hulpbehoevende personen te zorgen); vrouwen zijn oververtegenwoordigd in de slechtst betalende sectoren; en verantwoordelijke functies worden vaker bekleed door mannen. 

In 2022 bedroeg de gender loonkloof, dit wil zeggen het verschil in uurloon tussen vrouwen en mannen, 5,0%

De wereldeconomie draait op onbetaald werk

Zorgwerk is essentieel voor onze samenleving en economie. Het omvat uiteenlopende taken, van kinderopvang over zorg voor ouderen en mensen met een handicap of een fysieke of mentale aandoening, tot een waaier aan dagelijkse huishoudtaken zoals koken, schoonmaken, wassen, herstellingen doen, rekeningen betalen en water of hout halen. Mocht niemand tijd, moeite en middelen investeren in die cruciale dagtaken, dan zouden samenlevingen, bedrijven en hele sectoren van de economie stilvallen.  

Wereldwijd nemen vrouwen meer dan driekwart van al het onbetaalde werk voor hun rekening. In 2020 schatte Oxfam dat de geldelijke waarde van al dat onbetaalde werk geleverd door vrouwen in de hele wereld minstens 10,8 biljoen dollar per jaar bedraagt – drie keer de waarde van de internationale technologiesector.

De bijdrage van vrouwen aan de wereldeconomie

 Klimaatimpact, gender en economische ongelijkheid

De kwetsbaarheid voor de gevolgen van de klimaatcrisis neemt toe wanneer economische ongelijkheid samengaat met identiteitskenmerken die kunnen leiden tot discriminatie (gender, leeftijd, etniciteit ...).

Waarom worden vrouwen harder getroffen door de klimaatverandering?

 Bezuinigingsmaatregelen en privatisering vergroten nog de genderongelijkheid

Bezuinigingsmaatregelen worden voornamelijk gekenmerkt door snelle en ingrijpende bezuinigingen op overheidsuitgaven (meestal in sectoren zoals onderwijs, gezondheidszorg en sociale zekerheid). Vaak gaan ze gepaard met een verhoging van de belastinginkomsten, via onder meer degressieve of indirecte belastingen, in plaats een belasting op rijkdom. Toch worden in tijden van bezuinigingen triljoenen dollars gebruikt om het grootkapitaal te steunen, dat grotendeels door mannen wordt geleid.   

Om het tekort aan winst van de belasting op de bedrijven en hun rijke eigenaars te compenseren, hebben veel regeringen zich gewend tot wie het minst in staat is om bij te dragen. Ze nemen steeds vaker hun toevlucht tot degressieve belastingen op goederen en diensten, zoals de belasting op de toegevoegde waarde (btw). Die treffen huishoudens met een laag inkomen onevenredig zwaar en verergeren de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen.  

Dat gaat vaak gepaard met een toenemende liberalisering van de privésector, terwijl mensen met de laagste inkomens het zonder de steun moeten stellen die ze hard nodig hebben, door het krimpende aanbod aan jobs en de werkonzekerheid die toeneemt. Vooral vrouwen worden getroffen door bezuinigingen op openbare diensten. Ten eerste als de belangrijkste gebruikers van openbare diensten; ten tweede als werknemers, gezien hun oververtegenwoordiging in de openbare sector; ten derde als de belangrijkste aanbieders van onbetaald zorgwerk dat in toenemende mate de gaten in de openbare voorzieningen opvult.

Waarom worden vrouwen sterker getroffen door bezuinigingen?

Naar een economie die voordelig is voor iedereen

Meer economische gelijkheid voor vrouwen zou de armoede in de hele wereld tegengaan. Landen waar de gelijkheid tussen mannen en vrouwen het grootst is, hebben over het algemeen een hoger inkomensniveau. Gegevens uit een aantal regio's en landen tonen bovendien aan dat het verkleinen van de welvaartskloof tot minder armoede leidt. We hebben een humane economie nodig waar iedereen van profiteert, niet alleen een paar geprivilegieerden.

Ons economisch model is niet effectief als het gaat om het beschermen of waarborgen van de rechten en het sociale welzijn van vrouwen, meisjes en transgender en niet-binaire personen. Door na te denken over alternatieve financieringssystemen die de rechten van vrouwen, meisjes, transgenders en niet-binaire mensen evenveel prioriteit geven, kunnen we de cyclus van armoede en onrecht beëindigen. Wij geloven in de onderlinge verbondenheid van het welzijn van vrouwen en de planeet en streven naar een rechtvaardige, eerlijke en duurzame toekomst waarin alle gemeenschappen hun rechten realiseren en tot bloei komen. Feministische financiering is een manier om een einde te maken aan ongelijke machtsdynamieken en gemeenschappen te voorzien van de middelen die ze nodig hebben om hun welzijn te garanderen, zich veilig te organiseren en een zinvolle vertegenwoordiging te krijgen in besluitvormingsorganen. 

ONZE AANBEVELINGEN

• De vooruitgang en realisatie van genderrechtvaardigheid stimuleren, net als zinvolle vertegenwoordiging door flexibele en duurzame financiering te bieden aan lokale feministische en LGBTQ+-bewegingen. 

• Een feministische budgettering en progressieve belastingen implementeren, waaronder hoge vermogensbelastingen, om een bescherming van de sociale zekerheid en universele openbare diensten te financieren die tegemoetkomen aan de specifieke behoeften van vrouwen, meisjes en niet-binaire mensen. 

• Fatsoenlijke lonen garanderen voor vrouwen, vooral vrouwen in landen waar de meerderheid van de wereld woont met onder andere eerlijke compensatie voor zorgwerk. Tegelijk moet het algemene welzijn van gemeenschappen binnen en buiten de werkplek prioriteit krijgen.