Bezuinigingsmaatregelen voor 85% van de wereldbevolking in 2023: vrouwen en meisjes nog kwetsbaarder, zegt Oxfam

Nu de wereld geconfronteerd wordt met een koopkrachtcrisis en worstelt om te herstellen van de pandemie, zal 85% van de wereldbevolking tegen 2023 onder bezuinigingsmaatregelen leven, volgens IMF-prognoses. Deze trend zou tot 2025 kunnen aanhouden. Ook blijkt dat 54% van de 143 regeringen reeds een uiterst beperkt aanbod van gendergevoelige openbare en sociale diensten aanbiedt.

Bezuinigingen maken vooral vrouwen kwestbaarder

Deze bezuinigingsmaatregelen vormen een daad van economisch geweld tegen vrouwen: door het verlagen van lonen in de publieke sector, waarin vrouwen oververtegenwoordigd zijn, of door het snijden in het gezondheidszorgbudget en de sociale bescherming, waarvan vrouwen en hun gezinnen afhankelijk zijn om te overleven.

"Vrouwen lijden het meest onder de fysieke, emotionele en psychologische gevolgen van deze bezuinigingen op essentiële openbare diensten, omdat zij degenen zijn die er het meest afhankelijk van zijn. Het economisch herstel na de pandemie vindt plaats door het harde werk van vrouwen en meisjes, ten koste van hun leven en veiligheid", aldus Eva Smets, directeur Oxfam België. De huidige bezuinigingsmaatregelen zijn een vorm van gendergerelateerd geweld.

Uit recente VN rapporten blijkt dat vrouwen en meisjes al in uiterst precaire situaties leven. Oxfam is van mening dat het bezuinigingsbeleid de volgende gevolgen heeft gehad:

- Steeds meer vrouwen en meisjes vallen onder de armoedegrens in een tijd waarin 1,7 miljard vrouwen en meisjes al moeten rondkomen met minder dan 5,5 dollar per dag en 1 op de 3 vrouwen wereldwijd in 2021 voedselonzeker was.

- Er is een groot verschil tussen het aantal mannen en vrouwen dat terugkeert naar de arbeidsmarkt. Tussen 2019 en 2022 zal naar schatting slechts 21% van de nieuwe banen door vrouwen worden bezet, in een context van toenemende onzekerheid en uitbuiting. In België zijn vooral arbeiders getroffen door banenverlies en tijdelijke werkloosheid, en 42% van de werkende vrouwen werkt deeltijds, wat gevolgen heeft voor hun loon aan het eind van de maand.

- De zorglast blijft toenemen voor vrouwen, die in 2020 al 512 miljard uur onbetaald overwerk hebben verricht.

- Volgens een studie van het UNDP heeft 85% van de landen de hulpdiensten voor mensen die te maken hebben gehad met gendergerelateerd geweld gesloten om hun uitgaven tijdens de lockdown te beperken. Toch blijven de behoeften reëel: in België bijvoorbeeld verviervoudigden de oproepen naar de Franstalige hotline voor huiselijk geweld op 25 november 2021, de internationale dag voor de uitbanning van geweld tegen vrouwen. 

Er bestaan alternatieven

Bezuinigingen zijn niet onvermijdelijk, maar een keuze: regeringen kunnen ofwel maatregelen handhaven die een sterke impact hebben op reeds kwetsbare bevolkingsgroepen door de overheidsuitgaven te verminderen, ofwel de belastingen verhogen voor degenen die ze kunnen betalen. Een progressieve belasting op het vermogen van miljonairs en miljardairs zou bijna 1 biljoen dollar meer opleveren dan de jaarlijkse bezuinigingen die de regeringen vanaf 2023 willen doorvoeren. De prioriteiten van overheidsinvesteringen moeten dringend ter discussie worden gesteld: 2% van het militaire budget van regeringen zou voldoende zijn om een einde te maken aan gendergerelateerd geweld in 132 landen.

In België heeft de regering onlangs, in het kader van de federale begroting 2023-2024, besloten het ouderschapsverlof in te korten door de maximale duur met 3 maanden te verminderen, de leeftijd van het kind te verlagen en mensen met minder dan 36 maanden beroepservaring uit te sluiten. Deze maatregelen kunnen ongelijkheden in de toegang tot dit soort verlof alleen maar versterken en zullen de last van het zorgwerk, dat in ons land nog steeds grotendeels door vrouwen wordt gedragen, opnieuw verzwaren. 

"Het bezuinigingsbeleid combineert patriarchaat en neoliberale ideologie om degenen die toch al het meest onderdrukt worden in de samenleving verder uit te buiten, waarbij hun behoeften bewust worden genegeerd. Het bezuinigingsbeleid doordringt het dagelijks leven van vrouwen: in hun inkomen, hun zorgtaken, hun mogelijkheid om toegang te krijgen tot essentiële diensten als gezondheidszorg, water en transport, maar ook in hun algemene veiligheid thuis, op het werk en op straat," vervolgt Smets.

Uit het rapport blijkt dat vrouwen dubbel worden getroffen door bezuinigingen op publieke diensten, sociale bescherming en infrastructuur: ten eerste direct, door inflatie en banenverlies, en ten tweede indirect, omdat zij geacht worden de rol van "schokdempers" in de samenleving te spelen. Ze worden geacht te overleven en voor iedereen te zorgen als de staat zich terugtrekt. Dus ondanks de verwoestende gevolgen van de voedselprijsinflatie, en op een moment dat meer dan 60% van de hongerigen in de wereld vrouwen zijn, heeft het IMF geëist dat negen landen, waaronder Kameroen, Senegal en Suriname, belastingen op de toegevoegde waarde invoeren of verhogen, die vaak worden toegepast op alledaagse artikelen zoals voedsel. 

Uit het rapport blijkt ook dat regeringen economische beleidsbeslissingen nemen zonder degelijke gendergegevens te verzamelen en te gebruiken. Minder dan de helft van de gegevens die nodig zijn om SDG5 "Gendergelijkheid bereiken" te controleren, is momenteel beschikbaar. Slechts 35% van de gerapporteerde gegevens is uitgesplitst naar geslacht. De situatie is nog erger voor non-binaire en queer mensen, die bijna onzichtbaar zijn in dataverzameling en enquêtes.

feministische budgettering en progressieve belastingen

"Vrouwen worden gemanipuleerd door de leugen dat regeringen zogezegd moeten kiezen tussen het behoud van publieke en sociale diensten of het afbetalen van schulden om investeringen en groei te bevorderen,” zegt Eva Smets.

Oxfam dringt er bij alle regeringen op aan een einde te maken aan de bezuinigingen en alternatieve oplossingen te vinden, zoals feministische budgettering en progressieve belastingen om openbare diensten en universele sociale bescherming te financieren, om de specifieke behoeften van vrouwen, meisjes en niet-binaire mensen centraal te stellen in hun beleid. Oxfam roept hen ook op te zorgen voor werkbaar werk door de volledige toepassing van de arbeidsnormen van de Internationale Arbeidsorganisatie, ook voor vrouwen die in de informele economie en de zorgeconomie werken.

Oxfam roept het IMF op te stoppen met het opleggen van pijnlijke en vernietigende economische bezuinigingsmaatregelen en de op bezuinigingen gebaseerde voorwaarden in alle huidige leningen op te schorten. Ten slotte dringt de ngo er bij rijke landen op aan de schulden van de lage-inkomenslanden kwijt te schelden en schuldenvrije financiering te verstrekken.