Rijkdom miljardairs stijgt met $ 2 biljoen in 2024, drie keer sneller dan vorig jaar, terwijl het aantal mensen dat in armoede leeft nauwelijks is veranderd sinds 1990

De rijkdom van miljardairs groeide alleen al in 2024 met $ 2 biljoen, wat neerkomt op ongeveer $ 5,7 miljard per dag, drie keer zo snel als het jaar ervoor. Elke week kwamen er gemiddeld bijna vier nieuwe miljardairs bij. In België steeg het vermogen van miljardairs in 2024 met 19 miljard dollar of 53 miljoen dollar per dag. Ondertussen is het aantal mensen wereldwijd dat in armoede leeft nauwelijks veranderd sinds 1990, volgens gegevens van de Wereldbank. 

In 2024 steeg het aantal miljardairs tot 2.769, tegenover 2.565 in 2023 (in België steeg, volgens Forbes, het aantal miljardairs van 4 naar 10). Hun gecombineerde rijkdom steeg in slechts 12 maanden van $13 biljoen naar $15 biljoen. Dit is de op één na grootste jaarlijkse toename van miljardairs sinds het begin van de metingen. De rijkdom van de tien rijkste mannen ter wereld groeide gemiddeld met bijna 100 miljoen dollar per dag - zelfs als ze van de ene op de andere dag 99 procent van hun rijkdom zouden verliezen, zouden ze miljardairs blijven.  

Vorig jaar voorspelde Oxfam de opkomst van de eerste biljonair binnen tien jaar. Nu de rijkdom van miljardairs in een sneller tempo toeneemt, is deze voorspelling echter drastisch uitgebreid - met het huidige tempo is de wereld nu op weg om binnen dat tijdsbestek minstens vijf biljonairs te zien. Deze steeds groeiende concentratie van rijkdom wordt mogelijk gemaakt door een monopolistische machtsconcentratie, waarbij miljardairs steeds meer invloed uitoefenen op industrieën en de publieke opinie.  

Trump en Musk 

Oxfam publiceert “Takers Not Makers” op het moment dat zakelijke elites samenkomen in het Zwitserse Davos en miljardair Donald Trump, gesteund door 's werelds rijkste man Elon Musk, wordt ingehuldigd als president van de Verenigde Staten.  

“De verovering van onze wereldeconomie door een paar geprivilegieerden heeft een ongeziene hoogte bereikt. Het falen om miljardairs tegen te houden brengt nu binnenkort biljoenairs voort. Niet alleen is het tempo waarin miljardairs hun rijkdom vergaren drie keer zo hoog geworden, maar ook hun macht,” zei Oxfam International Executive Director Amitabh Behar in Davos. 

“Het kroonjuweel van deze oligarchie is een miljardair-president, gesteund en gekocht door 's werelds rijkste man Elon Musk, die de grootste economie ter wereld leidt. Dit rapport dient als een grimmige wake-up-call dat gewone mensen over de hele wereld worden verpletterd door de enorme rijkdom van een klein aantal,” zei Behar. 

Onverdiende rijkdom 

Het rapport laat ook zien dat, in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, de rijkdom van miljardairs grotendeels onverdiend is - 60 procent van de rijkdom van miljardairs komt vandaag voort uit erfenis, monopolies of vriendjespolitiek. Onverdiende rijkdom en kolonialisme zijn de twee belangrijkste drijfveren achter de accumulatie van rijkdom door miljardairs. 

Oxfam berekent dat 36 procent van de rijkdom van miljardairs nu geërfd is. Uit onderzoek van Forbes bleek dat elke miljardair onder de 30 zijn rijkdom heeft geërfd, terwijl UBS schat dat meer dan 1000 van de huidige miljardairs de komende twee tot drie decennia meer dan 5,2 biljoen dollar aan hun erfgenamen zullen nalaten. In België is 79% van de rijkdom van miljardairs geërfd en 3% afkomstig van monopolies. 

Veel van de superrijken, vooral in Europa, hebben een deel van hun rijkdom te danken aan historisch kolonialisme en de uitbuiting van armere landen. Het fortuin van miljardair Vincent Bolloré bijvoorbeeld, die zijn uitgestrekte media-'imperium' in dienst heeft gesteld van nationalistisch rechts in Frankrijk, is deels opgebouwd uit koloniale activiteiten in Afrika.  

Deze dynamiek van het onttrekken van rijkdom blijft vandaag de dag bestaan: enorme sommen geld stromen nog steeds van het Globale Zuiden naar het Globale Noorden en hun rijkste burgers, in wat het rapport van Oxfam beschrijft als hedendaags kolonialisme.    

- De rijkste 1 procent in landen in het Globale Noorden, zoals de VS, het VK en Frankrijk, onttrok in 2023 30 miljoen dollar per uur aan landen met een laag of gemiddeld inkomen. 

- Diezelfde landen controleren 69 procent van de rijkdom wereldwijd, 77 procent van de rijkdom van de miljardairs en 68 procent van de miljardairs zijn er gevestigd, ondanks het feit dat ze slechts 21 procent van de wereldbevolking uitmaken. 

- De gemiddelde Belg heeft ongeveer 180 keer meer stemrecht in de grootste tak van de Wereldbank dan de gemiddelde Ethiopiër. 

Landen met lage en middeninkomens besteden gemiddeld bijna de helft van hun nationale budget aan schuldaflossingen, vaak aan rijke schuldeisers in New York en Londen. Dit is veel meer dan hun gezamenlijke investeringen in onderwijs en gezondheidszorg. Tussen 1970 en 2023 betalen ze 3,3 biljoen dollar rente aan kredietverstrekkers uit het Globale Noorden. 

“De ultrarijken vertellen ons graag dat je om rijk te worden moet beschikken over bepaalde vaardigheden, doorzettingsvermogen en vooral hard moet werken. Maar de waarheid is dat de meeste rijkdom wordt afgenomen, niet gemaakt. Veel van de zogenaamde 'self-made men’ zijn eigenlijk erfgenamen van enorme fortuinen, doorgegeven door generaties van onverdiende privileges. Onbelaste miljarden dollars aan erfenissen bestendigen een nieuwe aristocratie waar rijkdom en macht in de handen van enkelen blijven,” zei Behar. 

Oplossingen 

“Het Oxfam rapport laat duidelijk zien dat extreme rijkdom van miljardairs grotendeels onverdiend is. Ook in België is 79% van hun rijkdom geërfd, en dus niet afkomstig van hard werk alleen. De nieuwe regering mag dit mantra nu eindelijk eens doorprikken en werk maken van een broodnodige fiscale hervorming waarbij de breedste schouders eerlijk bijdragen,” aldus Eva Smets, directeur voor Oxfam België. 

In België duurt het bijvoorbeeld slechts 9 dagen voor iemand in de top 1% verdient wat een gemiddelde persoon in de onderste 50% verdient over een heel jaar. De rijkste 1% bezit bij ons 24% van de welvaart, meer dan de minst rijke 70% van de bevolking samen. Tegelijkertijd betalen de rijkste 1% de helft minder belasting op hun inkomen dan de gemiddelde Belg. Voor elke 100 euro die hij of zij verdient, betaalt de gemiddelde Belg 43 euro belasting, terwijl de top 1% slechts 23 euro betaalt. 

Volgens gegevens van de Wereldbank zou het terugdringen van ongelijkheid de armoede drie keer sneller kunnen doen verdwijnen. Om die ongelijkheid terug te dringen vraagt Oxfam: 

- Belast de rijksten om een einde te maken aan extreme rijkdom. Het wereldwijde belastingbeleid moet onder een nieuw VN-belastingverdrag vallen, zodat de rijkste mensen en bedrijven hun eerlijke deel betalen. Belastingparadijzen moeten worden afgeschaft. Oxfam's analyse toont aan dat de helft van de miljardairs in de wereld in landen wonen zonder successierechten voor directe afstammelingen. Erfenissen moeten belast worden om de nieuwe aristocratie te ontmantelen.   

- Maak een einde aan de welvaartsstroom van het Globale Zuiden naar het Noorden. Schulden kwijtschelden en een einde maken aan de dominantie van rijke landen en bedrijven over financiële markten en handelsregels. Dit betekent het afbreken van monopolies, het democratiseren van patentregels en ervoor zorgen dat bedrijven leefbare lonen betalen en een maximum stellen aan de beloning van CEO's. Herstructureer het stemrecht in de Wereldbank, het IMF en de VN-Veiligheidsraad om een eerlijke vertegenwoordiging van het Globale Zuiden te garanderen. 

Noot aan de redactie 

Eva Smets, directeur Oxfam België, is beschikbaar voor interviews. Woensdag 22 organiseert Oxfam België een stunt, 10u Congreskolom Brussel. 

Het Oxfam rapport Takers not Makers, is hier beschikbaar.

Gegevens van Forbes geven aan dat de grootste jaarlijkse toename van de rijkdom van miljardairs (5,8 biljoen dollar) plaatsvond in 2021, tijdens de pandemie. Dit werd grotendeels veroorzaakt door overheden die triljoenen dollars in de economie injecteerden.   

Oxfam berekent dat 60 procent van de rijkdom van miljardairs afkomstig is van vriendjespolitiek, monopolies of geërfd is. Om precies te zijn, 36 procent is geërfd, 18 procent is afkomstig van monopolies en 6 procent is afkomstig van vriendjespolitiek.  

Vincent Bolloré kocht verschillende voormalige koloniale bedrijven in Afrika en profiteerde van de golf van privatiseringen die werd aangezwengeld door de structurele aanpassingsprogramma's die het IMF en de Wereldbank in de jaren 90 oplegden. Dankzij deze strategie kon Bolloré een uitgebreid transportlogistiek netwerk in Afrika opbouwen, dat actief is in 42 havens verspreid over het hele continent.  

Uit onderzoek van Amin Mohseni-Cheraghlou blijkt dat de gemiddelde Belg ongeveer 180 keer meer stemrecht heeft in de International Bank for Reconstruction and Development (IBRD), de grootste tak van de Wereldbank, in vergelijking met de gemiddelde Ethiopiër.