Overwinsten van de big business schieten omhoog tot een “obscene” 1 biljoen dollar per jaar terwijl er wereldwijd een armoede-crisis heerst

722 van 's werelds grootste bedrijven maakten de afgelopen twee jaar samen overwinsten van meer dan 1 biljoen dollar per jaar terwijl prijzen en rentetarieven stijgen en miljarden mensen moeten bezuinigen of honger lijden. Oxfam en ActionAid analyseerden de "Global 2000"-ranglijst van Forbes. Daaruit blijkt dat de grote bedrijven in 2021  $ 1,09 biljoen en in 2022 $ 1,1 biljoen aan overwinsten maakten. Dat komt overeen met een stijging van 89 procent van de totale winst vergeleken met de gemiddelde totale winst tussen 2017 en 2020. Overwinsten worden daarbij gedefinieerd als winsten die de gemiddelde winst tussen 2017-2020 met meer dan tien procent overschrijden.  

45 energiebedrijven haalden in 2021 en 2022 gemiddeld 237 miljard dollar per jaar binnen aan overwinst. Als overheden de overwinsten van de olie- en gasproducenten van het afgelopen jaar met 90% hadden belast, dan hadden ze hun wereldwijde investeringen in hernieuwbare energie met 31 procent kunnen verhogen. Die overwinsten vloeiden echter naar de rijke aandeelhouders waardoor er nu 96 energiemiljardairs zijn met een gecombineerd vermogen van bijna $ 432 miljard ($ 50 miljard meer dan in april vorig jaar).  

Bovendien profiteerden voedingsbedrijven, banken, Big Pharma en grote retailers van de crisiswaardoor in 2022 meer dan een kwart miljard mensen in 58 landen te maken kregen met acute voedselonzekerheid.  

Voor het eerst in 25 jaar stegen zowel extreme rijkdom als extreme armoede

In 2021 en 2022 maakten 18 voedingsbedrijven een overwinst van gemiddeld 14 miljard dollar per jaar. Dat bedrag volstaat om meer dan twee keer het financieringstekort van 6,4 miljard dollar te dichten, nodig om levensreddende voedselhulp te bieden in Oost-Afrika. Oxfam schat dat in Ethiopië, Kenia, Somalië en Zuid-Soedan elke 28 seconden één persoon van de honger sterft. Bovendien zijn de wereldwijde voedselprijzen in 2022 met meer dan 14 procent gestegen.  

28 farmaceutische bedrijven maakten gemiddeld een overwinst van $ 47 miljard per jaar en 42 retailers en supermarkten van gemiddeld $ 28 miljard per jaar. 

Negen luchtvaart- en wapenbedrijven maakten gemiddeld een overwinst van 8 miljard dollar per jaar terwijl er elke dag 9.000 mensen van de honger sterven, grotendeels ten gevolge van conflicten en oorlogen.  

“Een paar steeds dominantere bedrijven monopoliseren de markt en bepalen torenhoge prijzen om de zakken van hun rijke aandeelhouders te vullen,” zegt Amitabh Behar, algemeen directeur ad interim van Oxfam International. “Big Pharma, energiereuzen en grote supermarktketens hebben zowel tijdens de pandemie als de inflatiecrisis hun winstmarges schaamteloos verhoogd. Het meest verontrustende is dat de overheden dit bij gebrek aan regulering en een progressieve belastingheffing zelf hebben uitgelokt.”  

Er is steeds meer bewijs dat aantoont dat het winstbejag van bedrijven de inflatie doet stijgen, wat de vrees bevestigt dat bedrijven profiteren van de inflatiecrisis om hun winstmarges te vergroten, een trend die “greedflation” en “excuseflation” wordt genoemd. In mei suggereerde Christine Lagarde, voorzitster van de Europese Centrale Bank, dat bedrijven aan "greedflation" doen, terwijl het IMF vorige week een onderzoek publiceerde waaruit blijkt dat in de afgelopen twee jaar bedrijfswinsten verantwoordelijk zijn voor bijna de helft van de stijging van de Europese inflatie.  

De enorme bedrijfswinsten vielen ook samen met loonsverlagingen en de achteruitgang van arbeidsvoorwaarden van werknemers.   

Oxfam schat dat de hoogst betaalde ceo’s in vier landen in 2022 een reële loonsverhoging van 9 procent kregen, terwijl de lonen van werknemers met 3 procent daalden. In datzelfde jaar kregen een miljard werknemers in 50 landen een gemiddelde loonsverlaging van $ 685, wat een collectief verlies van $ 746 miljard aan reële lonen betekent in vergelijking met de hypothetische situatie waarin lonen de inflatie volgen.  

Oxfam en ActionAid roepen overheden op om de winsten uit winstbejag terug te vorderen. Een belasting van 50 tot 90 procent op de overwinsten van 722 megabedrijven zou zowel voor 2021 als voor 2022 tussen de $ 523 miljard en $ 941 miljard opleveren. Dat geld kan dienen om mensen te helpen die geconfronteerd worden met honger, stijgende energierekeningen en armoede, en om landen in het Zuiden te steunen met bijvoorbeeld:  

• Een bijdrage van $ 400 miljard in het fonds voor verlies en schade dat vorig jaar tijdens de COP27 werd overeengekomen. De financieringsbehoeften voor verlies en schade zijn dringend. Tegen 2030 zouden die kosten in lage- en middeninkomenslanden naar schatting jaarlijks tot $ 580 miljard kosten bedragen. VN-secretaris-generaal António Guterres riep rijke landen op om belastingen te heffen op de overwinsten van fossiele brandstofbedrijven en het geld door te sturen naar kwetsbare landen die steeds meer verlies maken als gevolg van de klimaatcrisis.  
• De financieringskloof van 440 miljard dollar dichten om een universele sociale zekerheid en gezondheidszorg te bieden aan meer dan 3,5 miljard mensen in lage- en lagere middeninkomenslanden, en de financieringskloof van 148 miljard dollar dichten om in dezelfde landen universele toegang te bieden tot kleuter, lager en secundair onderwijs. Dat zou de tewerkstelling van miljoenen nieuwe leraren, verpleegsters en gezondheidswerkers in het Zuiden ondersteunen.  

“Het belasten van overwinsten is slim economisch beleid,” besluit Arthur Larok, secretaris-generaal van ActionAid. “Het is een zeer duidelijke en directe bron van inkomsten voor steun aan arme landen en het aanpakken van de klimaatcrisis. Het opstapelen van meer leningen aan armere landen heeft absoluut geen zin aangezien schulden de klimaatcrisis versnellen.”  

Nota’s voor de redacties:  

• Oxfam en ActionAid baseren hun analyse op gegevens uit de "Global 2000"-ranglijst van Forbes. Download de methodologische nota.   
• Volgens het IEA hebben overheden wereldwijd 710 miljard dollar gereserveerd voor "duurzame schone energie en duurzame herstelmaatregelen". De overwinsten van 45 energiebedrijven ($ 237 miljard in 2022) met 90 procent belasten, kan $ 219 miljard aan inkomsten generen. Toegevoegd aan de bestaande $ 710 miljard investeringen, vormt dat een stijging van 30,9 procent.   
• Volgens het Global Report on Food Crisis (GRFC) van het Wereldvoedselprogramma werden in 2022 258 miljoen mensen in 58 landen en gebieden geconfronteerd met acute voedselonzekerheid op crisis- of slechter niveau (IPC/CH fase 3-5), tegen 193 miljoen mensen in 53 landen en gebieden in 2021.  
• De berekeningen van de sterftecijfers zijn gebaseerd op IPC-rapporten over acute voedselonzekerheid, waarbij gebruik wordt gemaakt van de ruwe sterftecijfers in verband met IPC fase 3 in de IPC Technical Manual Version 3.1. We trekken 0,22 sterfgevallen per 10.000 getroffen mensen per dag af om rekening te houden met het "normale sterftecijfer", gebaseerd op gegevens van de Wereldbank.  
• Oxfam berekende de dagelijkse sterfgevallen als gevolg van IPC 3-niveau honger veroorzaakt door conflicten met behulp van de IPC Technical Manual Version 3.1. Omdat de cijfers niet zijn uitgesplitst naar IPC 3, 4 en 5, is dit een conservatieve schatting. Voor IPC 3 zijn de ruwe dagelijkse sterftecijfers 0,5-0,99 per 10.000. Om rekening te houden met "normale sterfgevallen" op basis van gegevens van de Wereldbank, trekken we 0,22 sterfgevallen af aan beide uiteinden van het bereik. Daardoor zouden de dagelijkse sterfgevallen als gevolg van IPC 3 acute voedselonzekerheid 3.276-9.009 bedragen voor de 117 miljoen getroffen mensen in 19 landen waar conflicten de belangrijkste oorzaken van honger zijn (volgens de GRFC 2023).