Ongelijkheid doodt

De coronapandemie heeft duidelijk gemaakt dat een ongelijke verdeling van inkomens en kansen meer veroorzaakt dan een oneerlijke, ongezonde en ongelukkige samenleving. De ongelijkheid doodt ook mensen. Op dit moment sterven er dagelijks minstens 21.300 mensen door ongelijkheid. Dat is één dode om de vier seconden.

Mensen stierven omdat ze niet op tijd gevaccineerd waren. Anderen stierven omdat ze niet de nodige medische zorgen kregen door een ondergefinancierde gezondheidszorg en ze geen privézorg konden betalen. Weer anderen stierven van de honger nadat (een deel van) hun inkomen wegviel terwijl hun overheid hen geen sociale bescherming wou of kon bieden. Tegelijkertijd werden de rijkste mensen rijker dan ooit en behaalden multinationals ongekende winsten.

Het wordt duidelijk dat ongelijkheid niet alleen de meest kwetsbaren doodt; ze vernietigt de planeet. Zolang economische winst belangrijker blijft dan mensen, stevenen we af op een dode planeet waar economische groei en succes hun betekenis verliezen.

Die destructieve evolutie klagen wij aan tijdens het jaarlijkse World Economic Forum in Davos dat van 17 tot 21 januari online plaatsvindt. We schreven er een gedetailleerd rapport over dat je onderaan dit artikel kan downloaden.

Een ongelijk verdeelde rijkdom

Terwijl Jeff Bezos, de tweede rijkste man op aarde, in juli 2021 samen met zijn vrienden de ruimte in vloog, stierven er miljoenen mensen omdat ze geen vaccin kregen of geen voedsel konden kopen. Vorig jaar kwamen er elke dag 14.000 mensen om van de honger. Ondertussen is het fortuin van 2.755 miljardairs tijdens de pandemie meer gegroeid dan in de afgelopen 14 jaar. Het is de grootste jaarlijkse groei sinds die wordt bijgehouden.

Ongelijke toegang tot vaccins

De afgelopen twee jaar stierven er naar schatting 17 miljoen mensen aan COVID-19, een sterftecijfer dat we sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer hebben meegemaakt. Dat hoge getal is een rechtstreeks gevolg van de ongelijkheid. Miljoenen mensen zouden nog leven als ze gevaccineerd waren. Maar die kans kregen ze niet omdat de grote farmaceutische concerns een monopolie hebben op de vaccintechnologie. Deze vaccinapartheid doodt mensen en vergroot de ongelijkheidskoof.

Verder gaven zowel het IMF als de World Bank, Crédit Suisse en het World Economic Forum aan dat de coronapandemie een piek heeft veroorzaakt in de ongelijkheid tussen landen. Door de farmaceutische monopolies te ondersteunen en vaccins op te sparen om hun eigen bevolking te beschermen, bevorderen de rijke landen tenslotte het ontstaan van mutaties van het virus. En die vormen opnieuw een risico voor hun eigen bevolking.

Ongelijkheid, klimaat, seksisme en racisme

Ongelijkheid is ook dodelijk voor de toekomst van onze wereld. Ook al hebben we allemaal te lijden onder een steeds warmere planeet, zijn de rijke landen verantwoordelijk voor 92% van de koolstofuitstoot terwijl de armste landen daar de grootste gevolgen van dragen. De huidige klimaatcrisis wordt veroorzaakt door de overconsumptie van de rijkste mensen. Zo stoten de 1% rijkste mensen van de wereld dubbel zoveel CO2 uit als de 50% armste mensen samen. De Russisch-Israëlische miljardair Roman Abramovich, eigenaar van Chelsea Football Club, stoot op een jaar tijd minstens 33.859 ton CO2 uit. Een doorsnee persoon zou 7.000 jaar nodig hebben om evenveel uit te stoten.

De coronacrisis heeft ook een grote impact gehad op de gendergelijkheid. Zo is het doel om gendergelijkheid voor een hele generatie te bekomen wereldwijd teruggebracht tot 135 jaar in plaats van de 99 jaar die tot nu waren voorzien. Veel minder vrouwen die door de COVID-crisis ontslagen waren, hebben opnieuw werk gevonden. En in België moesten veel meer vrouwen dan mannen COVID-verlof nemen om voor een gezinslid te zorgen.

Tegenwoordig bestaan parlementen globaal maar voor 25,5% uit vrouwen en is de politieke vertegenwoordiging van geracialiseerde groepen haast onbestaand. Die laatste groep wordt - samen met mensen uit de armste lagen van de bevolking - veel harder getroffen door de pandemie. Zo hadden tijdens de tweede coronagolf Britten van Bengalese oorsprong vijf keer meer kans om van COVID-19 te sterven dan hun witte landgenoten.

Ongelijkheid is een politieke keuze

Ongelijkheid is een keuze. De extreme ongelijkheid is een vorm van economisch geweld waarbij politieke keuzes leiden tot een systemisch en structureel beleid ten voordele van de rijkste en machtigste mensen op aarde en ten nadele van de grote meerderheid.

Het is dan ook geen toeval dat vooral arme mensen, vrouwen, meisjes en geracialiseerde groepen in het overheersend kapitalistisch systeem disproportioneel vermoord of benadeeld worden.

Nieuwe economische regels zijn het fundament voor gelijkheid

Overheden kunnen de neerwaartse spiraal naar een gevaarlijke, dodelijke en vernietigende extreme ongelijkheid omdraaien.

Er is geen geldgebrek. Dat werd duidelijk toen de overheden 16 triljoen dollar vrijmaakten om de pandemie te bevechten. Wat wel ontbreekt, is de moed om de ongelijkheid aan te pakken.

Er bestaan veel manieren om tot meer gelijkheid te komen, zowel op economisch als op sociaal en gendervlak. Maar alleen systemische oplossingen zullen het economische geweld  aanpakken en de fundamenten leggen voor een gelijke wereld. Dat vereist een ambitieus plan om zowel de economische regels te veranderen als macht en inkomen eerlijker te verdelen.

Onze adviezen

1. Reduceer extreme rijkdom en investeer in een menselijke economie

Overheden zouden alle winsten moeten belasten die de allerrijksten tijdens de pandemie hebben gemaakt. Daarmee kunnen ze meer investeren in sociale- en gezondheidszorg. Een extra belasting van 99% op de winst die de 10 rijkste mensen uit de COVID-19 pandemie haalden, zou 812 miljard dollar opbrengen. Zo’n uitzonderlijke belasting werd in veel landen al toegepast net na de Tweede Wereldoorlog.

Maar dat volstaat niet. Het is absoluut noodzakelijk om ook een permanente progressieve belasting op kapitaal en rijkdom in te voeren om de inkomensongelijkheid radicaal te verminderen. Daarbij zijn ook fiscale maatregelen nodig waarmee rijke landen zwakkere economische landen kunnen steunen.

2. Herverdeel de rijkdom om levens te redden en in de toekomst te investeren

De pandemie heeft aangetoond dat we een kwalitatieve, openbaar gefinancierde en toegankelijke universele gezondheidszorg en sociale bescherming nodig hebben. Daarnaast moeten overheden ook investeren in maatregelen om gendergerelateerd geweld te stoppen door seksistische wetten te schrappen, feministische organisaties financieel te steunen en vrouwen evenveel kansen te bieden als mannen.

Overheden van rijke landen moeten tenslotte volop investeren in daadkrachtige klimaatplannen om de klimaatcrisis te overleven. Dat kan via het gebruik van fossielvrije energie en het financieren van een rechtvaardige energietransitie.

3. Verander de regels en verschuif de economische en maatschappelijke macht

Het economisch model moet omgegooid worden. In dat nieuwe model moet het welzijn van mens en planeet centraal staan in plaats van groei en winst. Overheden  moeten de wetten aanpassen en zowel de beslissingsmacht als de marktconcentraties en de inkomens herverdelen. Dat omvat het opheffen van wetten die de rechten van arbeiders en vakbonden beperken en het treffen van maatregelen om hen te beschermen.

Ten slotte moeten vrouwen en geracialiseerde groepen beter vertegenwoordigd worden in het politieke beslissingsproces.

Kiezen voor een gelijkwaardige economie

Op dit moment is de prioriteit het stoppen van de coronapandemie. Daarvoor moeten de overheden binnen de World Trade Organisation (WTO) de monopolies op de vaccins en de vaccintechnologie opzeggen. Zolang dat niet gebeurt, zullen miljoenen mensen sterven en zal de ongelijkheid verder toenemen.

De leiders van de rijke landen kunnen kiezen voor een gewelddadige of een gelijkwaardige economie. In het eerste geval worden miljardairs steeds rijker, sterven miljoenen mensen, worden miljarden mensen steeds armer en putten we onze planeet uit. In het tweede geval leeft er niemand in armoede of in absurde rijkdom, sterft er niemand vanwege ongelijkheid en heeft iedereen genoeg om te kunnen leven terwijl de planeet weer kan ademen. Die keuze moet nu gemaakt worden en zal door de komende generaties beoordeeld worden.