Hoe kunnen we ervoor zorgen dat bedrijven die belastingen ontwijken geen overheidssteun krijgen?
Moeten bedrijven in België overheidssteun krijgen indien ze ook in belastingparadijzen gevestigd zijn? In de Commissie van Financiën is gestemd over het koppelen van fiscale voorwaarden aan nieuwe maatregelen van overheidssteun aan bedrijven. Een meerderheid van partijen stemde voor. Oxfam ziet dit als een stap in de goede richting, maar formuleert een eigen voorstel: fiscale transparantie als een effectief, haalbaar en rechtvaardig alternatief.
De nieuwe richtlijnen rond staatssteun zijn een van de belangrijkste post corona-uitdagingen. Zonder sociale, ecologische en ethische richtlijnen is het niet mogelijk om een veerkrachtigere samenleving op te bouwen, die het hoofd kan bieden aan de economische en klimatologische en gezondheidsuitdagingen.
Arme landen lopen momenteel zo'n 140 miljard per jaar aan inkomsten mis door belastingontwijkende multinationals. Die belastingontwijking gaat richting belastingparadijzen in en buiten EU. Geld dat kwetsbare landen goed kunnen gebruiken om onderwijs en gezondheidszorg te financieren.
Geen overheidssteun voor bedrijven in belastingparadijzen
Denemarken was het eerste land dat aankondigde dat bedrijven die gevestigd zijn in belastingparadijzen geen toegang zouden krijgen tot bepaalde types overheidssteun. Dit voorbeeld kreeg heel wat bijval in de rest van Europa. Sindsdien volgden Frankrijk en Polen, en ook in België en Italië wordt het debat volop gevoerd.
Het Deense voorbeeld om geen overheidssteun te geven aan bedrijven met vestigingen in landen op een zwarte lijst werkt inspirerend. Het idee dat multinationals, die jarenlang maatschappelijke solidariteit ontliepen door belastingen te ontwijken, nu wél beroep zouden doen op de belastingbetaler, roept terecht verzet op.
Symboolpolitiek of impactvolle maatregel?
Maar hoewel het Deens voorbeeld principieel sterk overkomt, is de voorgestelde werkwijze niet evident. Zo moet er een manier gevonden worden om bedrijven met reële economische activiteiten in belastingparadijzen uit te sluiten van de maatregel. Nog veel problematischer is de vraag hoe je een ‘belastingparadijs’ precies definieert.
Net zoals Denemarken beroepen veel administraties zich op een zwarte lijst om landen als belastingparadijs te bestempelen, al lopen de criteria per land vaak uiteen. De Belgische zwarte lijsten zijn gelukkige ambitieuzer dan de meeste Europese lijsten. Maar hoewel grote kleppers als de Kaaimaneilanden en Bermuda op de lijst staan, delen ze dezelfde zwaktes.
Notoire Europese belastingparadijzen, zoals Nederland, Luxemburg en Ierland, komen namelijk op geen enkele zwarte lijst voor. Nochtans zijn het die belastingparadijzen die het meest schade berokkenen aan de Belgische schatkist: België verliest naar schatting jaarlijks zo’n 2,6 miljard dollar aan belastinginkomsten via deze paradijzen.
Fiscale transparantie als alternatief
Als alternatief voor de problematische aanpak met zwarte lijsten, stellen we voor om verplicht fiscale transparantie te koppelen aan overheidssteun. Concreet willen we dat grote bedrijven die overheidssteun ontvangen jaarlijks een publiek “country-by-country” rapport publiceren, waar ze transparant weergeven hoeveel belastingen ze in elk land betalen, en welke economische activiteit daar tegenover staat.
Een dergelijke aanpak oogt communicatief minder sterk, maar is veel ingrijpender. Publieke transparantie zou ons toelaten om voor het eerst zicht te krijgen op alle fiscale praktijken van multinationals, ook in Europese belastingparadijzen. Indien uit die rapporten blijkt dat bedrijven op grote schaal belastingen ontwijken, zal de druk van aandeelhouders en het publiek stijgen om dergelijke activiteiten uit te doven.
In plaats van bedrijven louter te straffen voor activiteiten uit het verleden, zal ze bedrijven geleidelijk aan aansporen om het in de toekomst anders aan te pakken. Ze is realistisch, snel uitvoerbaar en kan tot reële verandering leiden. Waar wachten politici op?
Als alternatief voor de problematische aanpak met zwarte lijsten, stellen we voor om verplicht fiscale transparantie te koppelen aan overheidssteun.
Geen miljarden zonder klimaatgaranties
Bedrijven die ondersteuning vragen moeten eerlijke belastingen betalen en zich engageren om hun klimaatimpact te verkleinen. Oxfam wil een menselijke, sociale post-corona-economie die ongelijkheid tegengaat en grenzen van de planeet respecteert.
Overheidssteun aan grote bedrijven moet gepaard gaan met concrete engagementen om hun broeikasgassen te reduceren met als doel de opwarming te beperken tot 1,5°C in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs.