Landbouwbetoging: voor eerlijke prijzen en tegen de vrijhandel

Vrijhandel verscherpt ongelijkheiden

Vrijhandel verscherpt de ongelijkheid in de landbouwsector, want hij zet landbouw.st.ers wereldwijd in concurrentie met de landbouwindustrie. In een vrije markt worden de prijzen op mondiaal niveau bepaald, waardoor de landbouwprijzen dalen ten koste van de maatschappij en het milieu. Bovendien is dit soort overeenkomst in tegenspraak met de doelstellingen van de Europese Green Deal en de aanbevelingen uit de Strategische Dialoog over de toekomst van de Europese landbouw. 

Ondanks de betogingen begin 2024 en de beloften van de Europese Commissie om de precaire omstandigheden van landbouw.st.ers te verbeteren, komen er geen concrete maatregelen. Blijkbaar geeft de Commissie voorrang aan onderhandelingen over vrijhandelsovereenkomsten, in plaats van concrete maatregelen voor te stellen om de inkomens en de levensomstandigheden in de landbouwsector te verbeteren. Het lijkt erop dat de Strategische Dialoog enkel een middel was om de landbouwvakbonden en het maatschappelijk middenveld tijdens de verkiezingsperiode te sussen. 

Steeds lagere inkomens 

In 2022 waren de inkomens in de landbouw in Europa ongeveer 40% lager dan het gemiddelde loon in de EU. In de Belgische landbouwsector heerst er een aanhoudende onzekerheid en zijn er moeilijke arbeidsomstandigheden. 20% van de Waalse boeren leefde in 2024 onder de armoedegrens. 

De toekomst van de Europese landbouw is in gevaar omdat veel boerderijen te groot en te duur zijn om door jonge generaties te worden overgenomen. Door de lage landbouwinkomens verdwenen tussen 2005 en 2020 in de EU ongeveer 5 miljoen - voornamelijk kleine - boerderijen. Toch bleef de oppervlakte van de landbouwgrond stabiel, vooral omdat kleine boerderijen door grotere structuren werden overgenomen. 

Grotere ongelijkheid in het Noorden 

De situatie is nog erger voor vrouwen en genderminderheden, want zij kampen met veel ongelijkheden zoals: hun niet-officieel en dus onzichtbaar werk, een ongelijke verdeling van huishoudelijke taken en verantwoordelijkheden, de oververtegenwoordiging van vrouwen als meewerkende echtgenoten en - zoals een Oxfam-rapport aantoont - de moeilijke toegang tot opleiding, land en krediet. 

Vrijhandelsovereenkomsten dreigen bovendien ook de werk- en levensomstandigheden van seizoenarbeiders in Europa te verslechteren. Deze goedkope werknemers hebben nu al te maken met precaire en vaak slechte arbeidsomstandigheden. Vanwege de toenemende druk om de kosten te verlagen en het concurrentievermogen te vergroten, zullen ze nog harder getroffen worden. De Europese landbouwbedrijven ondervinden concurrentie van importproducten die onder andere productievoorwaarden tot stand komen. Dat dwingt hen om werk uit te besteden en hun kosten te verlagen, met directe gevolgen voor seizoenarbeiders. Hoe ver zal deze destructieve tendens verder evolueren? Als er niets verandert, riskeren we een toenemende kwetsbaarheid van de hele sector, waarbij landbouw.st.ers en landarbeid.st.ers een hoge prijs betalen voor een vrijhandelssysteem dat hen geen enkele bescherming biedt. 

In het Zuiden wordt het nog erger 

Nog veel moeilijker is het voor landbouw.st.ers in Zuiderse landen die de Europese markt bevoorraden. In Ivoorkust en Ghana, waar een groot deel van de Europese cacao wordt geproduceerd, leeft tot 58% van de telers onder de extreme armoedegrens, zoals gedefinieerd door de Wereldbank. 90% heeft er geen fatsoenlijk inkomen. Deze situatie is nog erger voor vrouwen, die de meerderheid van de landbouwarbeiders in deze regio's uitmaken. 

En terwijl landbouw.st.ers uit het Zuiden getroffen worden door prijsschommelingen op de wereldmarkt, misbruik en schendingen van mensenrechten, ervaren ze ook dubbel zo hard de gevolgen van de klimaatcrisis. Droogte, overstromingen en bodemverarming bedreigen er de landbouwsystemen en de voedselzekerheid, terwijl openbare steun in sommige landen heel beperkt is of totaal ontbreekt. 

Opkomen voor eerlijke prijzen 

Zoals FUGEA in haar persbericht aanhaalt, was de grootste eis tijdens de boerenprotesten van begin dit jaar, het garanderen van eerlijke prijzen voor landbouw.st.ers. 

Afgelopen juli verklaarde Ursula Von Der Leyen, voorzitster van de Europese Commissie, voor het Europees Parlement nog het volgende: “Ik zal ervoor zorgen dat landbouw.st.ers een eerlijk inkomen ontvangen. Niemand mag worden gedwongen goede voedingsproducten te verkopen tegen prijzen die onder de productiekosten liggen.” En ook in de missiebrief van de nieuwe commissaris voor Landbouw Christophe Hansen stond de belofte om de aankoop te verbieden van producten aan een prijs onder die van de productiekost. Verschillende lidstaten zoals België, Spanje en Frankrijk hebben dat al in hun wetgeving opgenomen. 

Om hun beloften na te komen, moeten de EU-instellingen eerlijke prijzen en voorwaarden voor de landbouwsector garanderen in plaats van de vrije handel te bevorderen. Zoals de ECVC in zijn persbericht eist, moeten de prijzen die landbouw.st.ers ontvangen altijd de productiekosten dekken en moet het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) de transitie naar duurzame landbouwsystemen ondersteunen, waardoor de landbouwsector agro-ecologische praktijken kan aannemen en kan bijdragen tot het behoud van de biodiversiteit.  

Oxfam eist de herziening van de EU-richtlijn inzake oneerlijke handel, zodat er in alle lidstaten een verbod komt op aankoopprijzen onder de duurzame productiekosten.