Lidstaten blokkeren historische EU-zorgplichtwet, mens en planeet betalen de rekening
Na een ongeziene demarche van Duitsland, gevolgd door Italië en Frankrijk, blokkeerden EU-lidstaten vandaag het eerder onderhandelde wetsontwerp over zorgplicht voor bedrijven. Een brede coalitie van Belgische ngo’s en vakbonden is verontwaardigd over deze gang van zaken en roept lidstaten op om dringend met een constructiever houding aan de onderhandelingstafel te verschijnen. Mensenrechten en milieu kunnen immers niet langer wachten.
De Europese zorgplichtwet ofwel Richtlijn inzake Corporate Sustainability Due Diligence moet ondernemingen verplichten om voorzorgsmaatregelen te nemen om paal en perk te stellen aan mensenrechtenschendingen, sociale wantoestanden en milieuschade in internationale waardeketens. De richtlijn moet ook slachtoffers van dergelijke misbruiken, zowel van binnen als buiten de EU, een betere toegang tot rechtspraak en herstel geven.
Eind 2023 bereikten de lidstaten al een politiek akkoord over de wet, waarover twee jaar onderhandeld werd. De stemming in de Raad is normaal gezien niet meer dan een formaliteit. Maar ondanks de brede maatschappelijke steun voor de richtlijn, ook bij het bedrijfsleven, saboteerde de Duitse liberale regeringspartij FDP de eerder toegezegde Duitse steun aan het bereikte compromis. Een ongezien manoeuvre dat ook andere lidstaten plots deed terugkrabbelen. De alternatieve meerderheid waar het Belgische voorzitterschap van de EU naartoe werkte, werd op de valreep onderuit gehaald door nieuwe eisen van Frankrijk.
“Dit proces draaide uit op een beschamende en verontrustende vertoning”, zegt Wies Willems van Broederlijk Delen. “Onder invloed van binnenlandse politieke machtsstrijd, verkiezingskoorts en de conservatieve bedrijfslobby’s braken verschillende lidstaten hun belofte en zetten ze de democratische besluitvorming binnen Europa op de helling.”
“Dit is schandalig en beschamend”, zeggen de Belgische vakbonden eensgezind. “Lidstaten Frankrijk, Duitsland en Italië houden hiermee een historische kans tegen voor bescherming van mensenrechten, sociale normen en milieu. Zo laten ze de deur open voor straffeloosheid. Ondanks al haar beperkingen heeft deze richtlijn het potentieel om grote bedrijven te verplichten tot een meer verantwoorde bedrijfsvoering, en zou ze slachtoffers van inbreuken op hun rechten betere toegang tot rechtspraak kunnen bieden.”
Het risico is nu groot dat de wet verder afgezwakt wordt, of zelfs helemaal de eindmeet niet meer haalt voor de Europese verkiezingen. Marc Maes van 11.11.11: “In plaats van gemaakte akkoorden op te blazen, zouden lidstaten de kans moeten grijpen om een einde te maken aan de straffeloosheid van bedrijven. Als Europa het meent met de mensenrechten en haar duurzaamheidsagenda, dan is ze het aan zichzelf verplicht om deze richtlijn aan te nemen. We roepen de lidstaten, in het bijzonder Frankrijk, Duitsland en Italië, op om dringend een constructievere houding te nemen in de onderhandelingen en met het Belgisch voorzitterschap te zoeken naar een oplossing zonder de kern van de richtlijn aan te tasten. De bescherming van mensenrechten en milieu tegen straffeloosheid van bedrijven kan niet meer wachten”
Achtergrond:
- In maart 2021 publiceerde het Europees Parlement een voorstel van blauwdruk voor EU-regels over zorgvuldigheidseisen voor bedrijven.
- In februari 2022 kwam de Europese Commissie met een voorstel van Richtlijn, dat evenwel grote tekortkomingen had.
- In december 2022 werden de EU-landen het eens over hun standpunt voor deze nieuwe EU-wet. Ze verwaterden zo het reeds zwakke voorstel van de Commissie.
- In juni 2023 bereikten EU-parlementsleden een akkoord over hun standpunt en stuurden ze een gemengde boodschap naar slachtoffers van misbruik door bedrijven.
- In december 2023 bereikten de EU-landen, het Europees Parlement en de Europese Commissie een gemeenschappelijk akkoord over de wet, waarbij financiers van fossiele brandstoffen en sectoren waar veel arbeidsuitbuiting voorkomt, werden ontzien.
- Doorheen de afgelopen maand kwamen talrijke bedrijven, bedrijfsfederaties en internationale organisaties met steunbetuigingen voor de richtlijn.
De Belgische werkgroep ‘Corporate Accountability’ is een coalitie van een twintigtal Belgische maatschappelijke organisaties waaronder de twee koepels van internationale solidariteit 11.11.11 en CNCD-11.11.11, de drie Belgische vakbonden (ACLVB-CGSLB, ACV-CSC, ABVV-FGTB) en diverse ngo's en mensenrechten- en milieuorganisaties. Ze pleiten samen voor een effectieve zorgplichtwetgeving op internationaal, Europees en Belgisch niveau.