Koffiebarometer: koffiebedrijven voegen geen daad bij woord

De Koffiebarometer laat zien dat 15 van de grootste handelaren en koffiebranders in de wereld geen prioriteit geven aan de belangrijkste ontwikkelingsdoelen en dat er een groot gebrek aan transparantie is over de productie, handel en consumptie van koffie. Hoewel sommige bedrijven vooruitgang boeken qua beleid, schieten ze ernstig tekort in de vertaling naar meetbare doelstellingen en het delen van de resultaten. Geen enkel bedrijf boekt serieuze vooruitgang.

Stefaan Calmeyn, programmamanager koffie voor Oxfam België reageert op het rapport: “Grote koffiebedrijven moeten bewijzen dat hun toeleveringsketens vrij zijn van mensenrechtenschendingen en ontbossing, en dat ze investeren in een hoger inkomen voor boeren, betere arbeidsomstandigheden en klimaatadaptatie. We geloven pas dat bedrijven goed bezig zijn als ze dat kunnen aantonen met concrete resultaten.”

Koffieboeren

Veel van de problemen in de koffieproductie worden veroorzaakt door een hardnekkig lage koffieprijs voor boeren. Zij leven vaak ver onder de armoedegrens, mede afhankelijk van de grootte van de boerderij, de productiviteit en de organisatie van de koffie-industrie in hun regio. Dit staat in schril contrast met de miljarden die worden verdiend met koffieconsumptie. Die verdiensten zijn sterk geconcentreerd in de VS en Europa.

Boeren kunnen niet in hun bedrijf investeren of de productie duurzamer maken – wat essentieel is om zich aan te passen aan de klimaatverandering. Het afgelopen decennium was het warmste ooit, met droogtes, orkanen en grote uitbraken van plagen en ziekten in de koffieteelt als gevolg.

Nu hun inkomsten dalen, de kosten stijgen en het klimaat opwarmt, wordt het levensonderhoud van veel kleine koffieboeren bedreigd. Dit zet koffieboeren onder voortdurende druk om kosten te besparen. Dat gaat ten koste van lonen en zorg voor natuur en milieu. Het raakt direct de behoeften van plattelandsgemeenschappen. COVID-19 maakt de situatie alleen maar erger. Door de sluiting van kantoren en de horeca werd er minder koffie gedronken, wat in 2020 zorgde voor een productieoverschot van 1 miljoen zakken koffiebonen.

Sjoerd Panhuysen van Ethos Agriculture: “De koffiesector beseft dat ze ver achterlopen in het realiseren van zelfs de meest elementaire economische, sociale en milieudoelstellingen. De programma’s van bedrijven zijn meestal gericht op grotere productiviteit. Zelfs als daarmee vooruitgang wordt geboekt, is dat nooit voldoende om de sector als geheel te verduurzamen.”

Van woorden naar daden

De organisaties achter de Koffiebarometer roepen de industrie op om krachtdadig te handelen. Alle grote koffiebedrijven met een miljardenomzet nemen deel aan een of meer samenwerkingsverbanden om wereldwijd duurzaamheidsbeleid te bewerkstelligen. Maar de resultaten blijven uit. Nu sommige koffiebedrijven publiekelijk vragen om wetgeving voor maatschappelijk verantwoorde productieketens, zouden deze samenwerkingsverbanden kunnen laten zien wat er kan en draagvlak creëren om wetgeving mogelijk te maken.

Als een groter deel van de waarde die met koffie wordt verdiend bij de koffieboeren terecht moet komen, dan hebben samenwerkingsverbanden bindende regels nodig, robuuste mechanismen die veel grotere investeringen mogelijk maken en impact in de hele koffieketen zichtbaar maken.

Heske Verburg, directeur van Solidaridad zegt: “Aan het begin van dit nieuwe decennium zien we weer vele mooie nieuwe initiatieven, maar koffiebedrijven rapporteren nog nauwelijks over de resultaten in het afgelopen decennium. We moeten voorkomen dat we weer van alles gaan doen, maar niets bereiken. We moeten nu echt van woorden naar daden.”

Het volledige rapport

Je kan de bevindingen van de Koffiebarometer van naaldje tot draadje nalezen.

Andere hoogtepunten uit de Koffiebarometer:

• Consumenten in Europa en de VS hebben meer belangstelling voor de herkomst van hun koffie en of deze duurzaam is geproduceerd. In deze markten is niet het volume, maar de vraag naar hogere kwaliteit bepalend voor de omzetgroei in de koffiemarkt.
• De grootste tien koffiebedrijven ter wereld branden samen 35 % van alle koffie. In 2019 hadden ze een omzet van naar schatting 45 miljard euro (valutakoers eind 2020). De omzet en winst wordt voor het overgrote deel in Europa en de VS geboekt.
• Dit is het derde jaar op rij dat de meeste koffieboeren te maken hebben met een koffieprijs onder de kostprijs. Bij het huidige prijsniveau werken boeren met verlies, wat de toekomst van de koffieproductie in bekende kwaliteitslanden als Kenia, El Salvador en Mexico direct bedreigt. Koffieboeren staan onder druk om kosten te besparen, vooral door lonen te verlagen. Loonarbeid is verreweg de grootste kostenpost voor boeren, tot wel 60 % van de totale kosten.
• De groeiende vraag naar kwaliteitskoffie en de opwarming van het klimaat vergroot de dreiging dat beboste hellingen worden ontgonnen voor de koffieproductie.
• Koffie wordt verbouwd op ongeveer 12,5 miljoen koffieplantages over de hele wereld. Ze zijn bijna allemaal (95 %) kleiner dan 5 hectare (ongeveer 7 voetbalvelden) en 84 % is zelfs kleiner dan 2 hectare. Deze kleinschalige boeren produceren naar schatting 73 % van alle koffie ter wereld.
• Terwijl er vele miljoenen koffieboeren zijn, wordt bijna de helft van alle koffie geëxporteerd door maar vijf handelsbedrijven. De koffie wordt geïmporteerd door koffiebranders. De tien grootste koffiebranders brengen samen 35 % van alle koffie op de markt. Minder dan 10 % van de consumentenprijs van koffie blijft achter in de koffieproducerende landen.
• De markt voor gecertificeerde koffie is langzaam gegroeid. Er is een tendens bij branders en de retail om zelf gedragscodes te ontwikkelen, in de hoop dat het efficiënter en effectiever is dan externe certificering (zoals Fairtrade, Organic of Rainforest Alliance). Echter, met duurzame productie alleen worden veel problemen in de sector niet opgelost. Aanpassing aan een warmer klimaat, een meer gelijkwaardige verdeling van de waarde in de keten of het beëindigen van mensenrechtenschendingen vraagt om samenwerking en een lange termijnvisie.