Dagelijks sterven wereldwijd 21.000 mensen aan honger als gevolg van conflicten

Volgens een nieuw Oxfam-rapport dat op Wereldvoedseldag is gepubliceerd, sterven er waarschijnlijk tussen de 7.000 en 21.000 mensen per dag van de honger in landen die door conflicten zijn getroffen.

Het rapport, Food Wars, onderzocht 54 door conflicten getroffen landen en ontdekte dat bijna alle 281,6 miljoen mensen die vandaag de dag te kampen hebben met acute honger, in deze landen leven. Conflicten zijn ook een van de belangrijkste oorzaken van gedwongen verplaatsingen in deze landen, die vandaag wereldwijd een recordniveau van meer dan 117 miljoen mensen hebben bereikt.

Het rapport stelt dat conflicten niet alleen een primaire oorzaak van honger zijn, maar dat strijdende partijen ook actief voedsel bewapenen door opzettelijk voedsel-, water- en energie-infrastructuur aan te pakken en voedselhulp te blokkeren. 

“Terwijl conflicten over de hele wereld woeden, is uithongering een dodelijk wapen geworden dat door oorlogvoerende partijen wordt ingezet tegen internationale wetten in, met een alarmerende toename van het aantal doden en lijden tot gevolg. Dat burgers in de 21e eeuw nog steeds aan zo'n langzame dood worden blootgesteld, is een collectief falen”, zegt Emily Farr, Oxfam's Food and Economic Security Lead. 

“De huidige voedselcrises zijn grotendeels gefabriceerd. Bijna een half miljoen mensen in Gaza - waar 83% van de benodigde voedselhulp hen momenteel niet bereikt - en meer dan driekwart miljoen in Soedan lijden momenteel honger. De dodelijke gevolgen zullen waarschijnlijk generaties lang voelbaar zullen zijn.”

Prioriteit geven aan eerlijke handel

Uit het rapport blijkt ook dat de meerderheid van de onderzochte landen (34 van de 54) rijk is aan natuurlijke hulpbronnen en sterk afhankelijk is van de export van grondstoffen. Zo komt 95% van de exportinkomsten van Soedan uit goud en vee, 87% van die van Zuid-Soedan uit aardolieproducten en bijna 70% van die van Burundi uit koffie.

In Centraal-Amerika hebben mijnbouwactiviteiten tot gewelddadige conflicten geleid, waarbij mensen uit hun huizen zijn verdreven omdat ze niet langer in een aangetaste en vervuilde omgeving konden leven.

Oxfam stelt dat vredesopbouw en wederopbouw na conflicten momenteel te vaak gebaseerd zijn op het aanmoedigen van meer buitenlandse investeringen en exportgerelateerde economieën. Deze focus op economische liberalisering kan echter juist leiden tot meer ongelijkheid, meer lijden en de mogelijkheid dat conflicten weer oplaaien.

“Het is geen toeval dat de dodelijke combinatie van oorlog, ontheemding en honger vaak voorkomt in landen die rijk zijn aan natuurlijke hulpbronnen. De exploitatie van deze grondstoffen betekent vaak meer geweld, ongelijkheid, instabiliteit en nieuwe conflicten. Maar al te vaak hebben grootschalige particuliere investeringen - zowel buitenlandse als binnenlandse - ook bijgedragen aan de politieke en economische instabiliteit in deze landen, waar investeerders de controle over land en waterbronnen grijpen en mensen uit hun huizen verdrijven,” aldus Farr.

Conflicten versterken vaak andere factoren zoals klimaatschokken, economische instabiliteit en ongelijkheid en verwoesten zo de bestaansmiddelen van mensen. Klimaatschokken zoals droogte en overstromingen, in combinatie met de stijging van de wereldwijde voedselprijzen als gevolg van pandemieën en extra verstoringen van de voedselketen door de oorlog tussen Rusland en Oekraïne, hebben bijvoorbeeld de hongercrisis in Oost- en Zuidelijk Afrika aangewakkerd.

Veel van de vluchtelingen zijn vrouwen en kinderen. De 37-jarige Aisha Ibrahim vertelde Oxfam dat ze met haar vier kinderen vier dagen moest lopen om hun huis in Soedan te verlaten voor Joda, over de grens in Zuid-Sudan. Ze liet haar man achter om hun huis te beschermen. “Ik woonde vroeger in een fatsoenlijk huis. Ik had me nooit in deze situatie kunnen voorstellen,” zei ze.

De belofte van de internationale gemeenschap om tegen 2030 “nul honger” te hebben, blijft dode letter. Oxfam zegt dat staten en instellingen wereldwijd, inclusief de VN-Veiligheidsraad, diegenen die “hongermisdaden” begaan ter verantwoording moeten roepen volgens de internationale wetgeving.

“Om de vicieuze cirkel van voedselonzekerheid en conflicten te doorbreken, moeten wereldleiders de omstandigheden die conflicten in de hand werken rechtstreeks aanpakken: de koloniale erfenis, onrechtvaardigheden, mensenrechtenschendingen en ongelijkheid - in plaats van halve oplossingen aan te bieden. 

“We kunnen conflicten niet beëindigen door simpelweg buitenlandse investeringen te injecteren in door conflicten verscheurde landen, zonder de diepe ongelijkheden en mensenrechtenschendingen aan te pakken die deze conflicten voeden. Vredesinspanningen moeten gepaard gaan met investeringen in sociale bescherming en het opbouwen van sociale cohesie. Economische oplossingen moeten prioriteit geven aan eerlijke handel en duurzame voedselsystemen,” aldus Farr.

Noot voor de redactie

- Het Oxfam rapport “Food Wars” is onder embargo beschikbaar.

- Er is een ongeziene toename van wereldwijde conflicten zowel wat betreft het aantal oorlogen als het dodental als gevolg van conflicten. Bron: PRIO en UPSALA

- Oxfam analyseerde 54 landen met actieve conflicten, landen waar vluchtelingen verblijven en landen met een erfenis van conflicten, waarvan de bevolking in 2023 te maken heeft met acute voedselonzekerheid op “crisisniveau”, d.w.z. met een geïntegreerde voedselzekerheidsfaseklasse (IPC) 3 of hoger. In totaal hadden bijna 278 miljoen mensen in deze landen in 2023 te kampen met honger op crisisniveau, wat neerkomt op 99% van de wereldbevolking met IPC 3+ (281,6 miljoen mensen).

- Oxfam heeft het sterftecijfer door honger berekend op basis van het ruwe sterftecijfer in de Integrated Food Insecurity Technical Manual en het Global Report on Food Crises (GRFC) 2024 Integrated Food Security Phase Classification (IPC) 3 of hoger in door conflicten getroffen landen. Dit lag tussen 7.784 en 21.406 doden per dag of (5 -15 per minuut).

- In alle 54 landen was conflict een belangrijke oorzaak van voedselonzekerheid, hoewel in sommige landen weersextremen of economische schokken de belangrijkste oorzaak kunnen zijn geweest.

- 34 van de 54 bestudeerde landen zijn vooral afhankelijk van de uitvoer van primaire producten, zoals voedsel, landbouw en producten van de winningsindustrie, of lichte assemblage en basisindustrie.

- De cijfers over de uitvoer van natuurlijke hulpbronnen zijn gebaseerd op Trading Economics. (2023). Soedanese export; Wereldbank. (2022). Wereldbankrapport: Met vrede en verantwoording kunnen olie en landbouw vroeg herstel in Zuid-Soedan ondersteunen. Persbericht, 15 juni; en Trading Economics. (2024) over de export van Burundi; en USDA (US Department of Agriculture) Foreign Agriculture Service. (2022) over landbouwproductie en handel in Oekraïne.

- De cijfers over voedselonzekerheid voor Gaza zijn afkomstig van IPC 2024 en voor Soedan van het IPC-rapport van april.

- Uit een recente analyse van hulporganisaties blijkt dat 83% van de voedselhulp de Gazastrook niet bereikt.

- Wereldwijd zijn 117,3 miljoen mensen gedwongen ontheemd, waarvan 68,3 miljoen intern ontheemd zijn door een conflict in 2023, dat is 90% van alle intern ontheemden (75,9 miljoen), Bron: UNHCR 2024 en Migration Data Portal