De afgelopen tien jaar gingen bijna alle veto's van de VN-Veiligheidsraad over Palestina, Oekraïne en Syrië

De VN-Veiligheidsraad laat mensen in conflictgebieden in de steek, waarbij vooral Rusland en de Verenigde Staten verantwoordelijk zijn voor het misbruiken van hun vetorecht en zo vrede in Oekraïne, Syrië, de bezette Palestijnse gebieden en Israël blokkeren.

Aan de vooravond van de VN-Top “Summit for the Future” brengt Oxfam een nieuw rapport uit: ‘Vetoing Humanity’. Daarin onderzocht de organisatie 23 van 's werelds meest langdurige conflicten in de afgelopen tien jaar, waaronder Afghanistan, Burkina Faso, Ethiopië, Libië, Niger, de bezette Palestijnse gebieden, Somalië, Zuid-Sudan, Sudan, Syrië, Oekraïne, Venezuela en Jemen, en ontdekte dat 27 van de 30 veto's die de VN-Veiligheidsraad uitsprak over deze conflicten betrekking hadden op de bezette Palestijnse gebieden, Syrië en Oekraïne. 

Het rapport concludeert dat de vijf permanente leden van de VN-Veiligheidsraad hun exclusieve stem- en onderhandelingsbevoegdheden misbruiken om hun eigen geopolitieke belangen te dienen. Daarmee ondermijnen ze het vermogen van de Raad om de internationale vrede en veiligheid te handhaven. 

Alleen al in deze 23 conflicten zijn meer dan een miljoen mensen gedood en hebben meer dan 230 miljoen mensen dringend hulp nodig - een toename van meer dan 2150 procent sinds 2015.

"China, Frankrijk, Rusland, het VK en de VS namen de verantwoordelijkheid voor wereldwijde veiligheid in de VN-Veiligheidsraad op zich in wat nu een vervlogen koloniaal tijdperk is. De tegenstrijdigheden van hun optreden als rechter én jury van hun eigen militaire allianties, belangen en avonturen zijn onverenigbaar met een wereld die streeft naar vrede en rechtvaardigheid voor iedereen," zei Amitabh Behar, directeur Oxfam International.

In 2023 sprak Rusland bijvoorbeeld zijn veto uit over een verlenging met negen maanden van hulp aan Noord-Syrië, waardoor 4,1 miljoen mensen weinig of geen toegang hadden tot voedsel, water en medicijnen. Rusland heeft ook vier keer zijn veto uitgesproken over Oekraïne, ondanks het feit dat het een agressor is in het conflict en daarom volgens de VN-regels daarom niet zou mogen stemmen.

Terwijl de Algemene Vergadering van de VN de afgelopen tien jaar minstens 77 resoluties heeft aangenomen waarin steun wordt uitgesproken voor Palestijnse zelfbeschikking, mensenrechten en voor het beëindigen van de illegale bezetting door Israël, hebben de VS zes keer hun vetorecht gebruikt om resoluties te blokkeren die als ongunstig werden ervaren voor hun bondgenoot Israël. De veto's van de VS hebben een vrijgeleide gecreëerd waardoor Israël ongestraft illegale nederzettingen in de Palestijnse gebieden kan uitbreiden. 

Penhouderschap

Het rapport bekritiseert ook een andere macht van de permanente leden, het zogenaamde "pen-houderschap", dat hen in staat stelt om de onderhandelingen te leiden en te bepalen hoe resoluties worden opgesteld, ingediend, of genegeerd - wederom te vaak in overeenstemming met hun eigen belangen.

Hoewel Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk hun veto het afgelopen decennium niet hebben gebruikt, hebben zij en de VS de pen vastgehouden over twee derde van de resoluties die betrekking hebben op de 23 langdurige crises die Oxfam heeft onderzocht. Het VK houdt bijvoorbeeld de pen vast over Jemen, waar het een koloniale erfenis heeft en strategische belangen om de zeeroutes te behouden. In 2023 maakte Mali bezwaar tegen het Franse penhouderschap vanwege wat het beschouwde als "daden van agressie en destabilisatie" daar.

Veel andere initiatieven worden niet eens op papier gezet of ingediend omdat er onvermijdelijk een veto over uitgesproken zou worden, aldus het rapport. Als gevolg hiervan worden de 23 crises die Oxfam heeft bestudeerd op zeer verschillende manieren behandeld. Bijna de helft is grotendeels verwaarloosd met minder dan vijf resoluties in de afgelopen tien jaar, waaronder slechts één over Myanmar en geen enkele over Ethiopië of Venezuela.

Aan de andere kant heeft de VN-Veiligheidsraad meer dan 80 resoluties aangenomen over zowel Zuid-Sudan als Sudan, 53 over Somalië en 48 over Libië. Geen enkele heeft tot duurzame vrede geleid. Hoewel de Democratische Republiek Congo in de afgelopen 10 jaar bijvoorbeeld 24 resoluties van de VN-Veiligheidsraad heeft gehad, wordt de VN-missie daar (MONUSCO) gehinderd door een chronisch gebrek aan financiering en coördinatie.

"Het grillige en egoïstische gedrag van de VN-Veiligheidsraad leden heeft bijgedragen aan een explosie van humanitaire behoeften die nu de capaciteit van humanitaire organisaties overstijgt. Dit vraagt om een fundamentele hertekening van onze internationale veiligheidstructeren," zei Behar.

Wereldwijd is het aantal mensen dat humanitaire hulp nodig heeft de afgelopen tien jaar bijna verviervoudigd, waardoor er een enorme financieringsbehoefte is ontstaan. Tussen 2014 en 2023 is de oproep van de VN bijna verdrievoudigd van 20 miljard dollar tot meer dan 56 miljard dollar - maar minder dan de helft van dit bedrag werd vorig jaar gehaald. 

Eisen

Het rapport is kritisch over het feit dat humanitaire financiering volledig afhankelijk blijft van vrijwillige bijdragen. De financiering van VN-lidstaten voor vredesoperaties is daarentegen verplicht.

Nu de VN-top deze week van start gaat en nadenkt hoe de VN nieuw leven in te blazen, roept Oxfam op tot een grootschalige hervorming van de VN-Veiligheidsraad, inclusief de afschaffing van het vetorecht van de permanente leden.

"We hebben een nieuwe visie nodig voor een VN-systeem dat voldoet aan de oorspronkelijke ambities en dat voldoet aan de realiteit van vandaag", aldus Behar. "Een Raad die werkt voor de wereldwijde meerderheid en niet voor een paar machtige mensen. Dit begint met het afzweren van het veto- en penhouderschap van de permanente leden en het uitbreiden van het lidmaatschap met meer landen."

Opmerkingen voor de redactie

- Het rapport "Vetoing Humanity" van Oxfam is hier beschikbaar.

- Oxfam onderzocht 23 crises die in het afgelopen decennium ten minste vijf jaar achtereen waren opgenomen in de "Global Humanitarian Needs Overviews" van het VN-Bureau voor de Coördinatie van Humanitaire Aangelegenheden (UNOCHA). Dit zijn: Afghanistan, Burkina Faso, Burundi, Kameroen, de Centraal-Afrikaanse Republiek, Tsjaad, de Democratische Republiek Congo, Ethiopië, Haïti, Irak, Libië, Mali, Myanmar, Niger, Nigeria, de bezette Palestijnse gebieden en Israël, Somalië, Zuid-Soedan, Soedan, Syrië, Oekraïne, Venezuela en Jemen. Bron: UNOCHA Global Humanitarian Overview 2024 en UNOCHA 2014-2018. 

- In de afgelopen tien jaar heeft de VN-Veiligheidsraad 454 resoluties aangenomen en een veto uitgesproken over 30 resoluties over deze 23 langdurige crises. Respectievelijk 8 van de 12 resoluties over Palestina en Israël; 15 van de 53 over Syrië; 4 van de 76 over Oekraïne; 1 over Venezuela; 1 over Mali; en 1 over Jemen zijn met een veto afgewezen. In Soedan en Zuid-Soedan zijn sinds 2015 79 resoluties aangenomen. Dit is berekend op basis van VN-(Veiligheidsraad)-gegevens. De analyse van de UNGA-resoluties en de veto's van de VN-Veiligheidsraad is gebaseerd op de Dag Hammarskjöld-bibliotheek van de VN. (n.d.). Resolutietabellen van de Algemene Vergadering van de VN. 

- Rusland en de Verenigde Staten hebben samen 75% van de 88 veto's van de VN-Veiligheidsraad sinds 1989 uitgesproken, de overige veto’s zijn uitgesproken door China - Frankrijk noch het VK hebben in die periode hun vetorecht gebruikt. Voor meer informatie over veto's in de VN-Veiligheidsraad, zie Dag Hammarskjöld-bibliotheek van de VN. (n.d.). Tabellen met vergaderingen en uitkomsten van de VN-Veiligheidsraad: Veto Lijst. Geraadpleegd op 20 juli 2024. Voor details over goedgekeurde resoluties, zie resoluties van de VN-Veiligheidsraad. 

- 11 van de in totaal 23 langdurige crises (48%) hadden elk minder dan vijf resoluties in de afgelopen tien jaar. Bron: zie hierboven.

- Oxfam berekende 1,1 miljoen doden in de periode 2014-23 in de 23 langdurige crises door gebruik te maken van de dataset versie op conflictniveau en de beste schattingen van aan gevechten gerelateerde doden. Bron: The Uppsala University Conflict Data Program Battle Related Deaths dataset versie 24.1

- Oxfam berekende de wereldwijde financieringsbehoeften op basis van de Financial Tracking Service database van de UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs voor gecoördineerde oproepgegevens van 2014 tot 2023. Slechts 43% van de totale oproep van 54,1 miljard dollar werd in 2023 voldaan.

- Volgens artikel 27(3) van het VN-Handvest "onthoudt een partij bij een geschil zich van stemming". 

- Het aantal mensen dat dringend humanitaire hulp nodig heeft en in deze 23 langdurige crisissituaties leeft, is met meer dan 157% gestegen tot 233,5 miljoen in 2024, tegenover 90,84 miljoen in 2015. Bron: UNOCHA's Global Humanitarian Overview (2015) en (2024).

- Volgens UNOCHA is het wereldwijde aantal mensen dat humanitaire hulp nodig heeft de afgelopen tien jaar bijna verviervoudigd - van 77,9 miljoen in 2015 tot 299,4 miljoen in 2024. Bron: Zie hierboven.

- Volgens het Global Report on Food Crises 2024 bedroeg het aantal mensen dat acute of ergere honger leed in 20 van de 23 landen 199,6 miljoen. De gegevens van Irak, Libië en Venezuela waren ontoereikend of voldeden niet aan de vereisten van het GRFC.