Crisis in Oost-Congo: humanitaire hulp in het gedrang, noden overstijgen voorzieningen
In het oosten van de Democratische Republiek Congo (DRC) woedt een enorme humanitaire crisis. Het toenemende geweld, gedwongen verplaatsingen en de vernietiging van infrastructuren hebben de burgerbevolking in een dramatische situatie gebracht, met geen of beperkte toegang tot basisvoorzieningen. De noden waren nog nooit zo groot, maar de onveiligheid en een gebrek aan financiering belemmeren de goede organisatie van hulp.
In de DRC leeft 75% van de bevolking in extreme armoede, ondanks de enorme natuurlijke en minerale rijkdommen van het land. In een gespannen regionale context kampt het land met één van de meest complexe en langlopende humanitaire crisissen ter wereld. Sinds 2023 zijn de gewapende conflicten nog heviger geworden, waardoor de crisis verergert. Veel mensen vluchten noodgedwongen naar kampen, vooral rond Goma, in het oosten. Daar verblijven nu meer dan 6,4 miljoen ontheemden.
Escalatie van het geweld in Noord-Kivu
Sinds januari 2025 steeg het geweld naar ongekende hoogten: de gewapende groep M23 heeft zijn offensief in de provincies Noord- en Zuid-Kivu opgevoerd en Goma, de hoofdstad van Noord-Kivu, ingenomen. Honderdduizenden mensen zijn de conflictgebieden in Noord-Kivu ontvlucht. Het aantal gewonden overstelpt de ziekenhuizen en medische voorzieningen in Goma. Er zijn aanhoudende schendingen van de mensenrechten, waaronder willekeurige bombardementen op dichtbevolkte gebieden. Vooral de vluchtelingenkampen in en rond de stad worden getroffen, met hoge aantallen burgerdoden tot gevolg. Sinds 26 januari zijn bijna 3.000 mensen gedood, 2.880 raakten gewond. De spanningen nemen ook toe in Zuid-Kivu, en als er niets gedaan wordt, dreigt de situatie daar verder te verslechteren.
Verplaatsingen en terugkeer van de bevolking
De M23 heeft vluchtelingenkampen ontmanteld en bevolen dat de mensen snel de kampen moeten verlaten. Ongeveer 350.000 mensen zijn getroffen door de sluiting van deze kampen, nota bene hun enige toevluchtsoord. Veel van de ontheemden moeten daarom onderdak zoeken buiten de humanitaire kampen, in scholen of kerken, zonder toegang tot water, voedsel of gezondheidszorg. Minstens 60% van de ontheemden in Goma blijft in de stad of in de directe omgeving.
Andere mensen moeten noodgedwongen terugkeren naar huis, zonder garanties voor veiligheid of waardige omstandigheden. Het is essentieel om veilige en vrijwillige terugkeer te waarborgen, maar deze taak is bijzonder moeilijk. De gemeenschappen in de provincies van herkomst zijn al zwaar verzwakt en kunnen de terugkerende ontheemde burgers niet opvangen, vaak omdat de infrastructuren beschadigd of onveilig zijn.
Bescherming van de burgerbevolking tegen geweld
De bescherming van de bevolking staat al sinds het begin van de crisis in de DRC centraal. Burgers worden dagelijks blootgesteld aan mensenrechtenschendingen en aan overtredingen van het internationaal humanitair recht. Berichten van criminaliteit en gericht geweld door gewapende mannen worden dagelijks gerapporteerd. De beschermingsbehoeften zijn groter dan ooit: burgers, vooral vrouwen en meisjes, worden blootgesteld aan verhoogde risico's op gendergerelateerd geweld, waaronder seksueel geweld door gewapende mannen. Er zijn ook honderden niet-begeleide minderjarige kinderen die grote risico's lopen. Daarom is het van cruciaal belang om de beschermingsstructuren voor deze kwetsbare mensen opnieuw te activeren.
Steun de noodhulp van Oxfam België voor de DRC
Gebrek aan toegang tot water en hygiëne
Toegang tot water, hygiëne en sanitaire voorzieningen is momenteel een groot probleem: de waterinfrastructuren in de voormalige vluchtelingenkampen zijn volledig gestolen of vernietigd toen de kampen werden ontruimd. Bovendien hebben stroomuitval en wateronderbrekingen de drinkwatervoorziening verstoord. In verschillende wijken is er geen toegang meer tot water, waardoor gezinnen gedwongen worden water uit het Kivumeer te halen. Dit verhoogt de gezondheidsrisico's, zoals cholera. Nieuwe gevallen van cholera zijn gemeld in Goma en de omliggende gebieden, waarbij ten minste 80% van de gevallen zich in de vluchtelingenkampen bevinden. De ontmanteling van veel van deze kampen bemoeilijkt de distributie van preventieve zorg. Daarnaast zijn behandelingscentra voor Mpox vernietigd of geplunderd, wat de dreiging van een virusuitbraak vergroot.
Mensen die terugkeren naar huis hebben bovendien grote moeite om aan voedsel te geraken. Ze hebben geen voedselreserves meer en kunnen niets kopen; de gewapende groepen plunderden vrijwel alle oogsten en voorraden. De bevolking kampt met extreme armoede.
Humanitaire hulp in gevaar
De humanitaire hulp, die zo dringend nodig is, wordt belemmerd door verschillende factoren: Goma, het logistieke centrum voor het oosten van het land, speelt een cruciale rol in het leveren van hulp. Onveiligheid, stroom- en wateronderbrekingen, plunderingen van voorraden van ngo's en de sluiting van de luchthaven maken de hulpverlening extreem moeilijk.
Bovendien heeft de afname van publieke financiering de capaciteit van hulpverleners aangetast: de opschorting van buitenlandse internationale hulp door de nieuwe Amerikaanse regering heeft een dramatische impact op de humanitaire inspanningen, met name op de noodhulp van Oxfam aan de
Oxfam's interventie
Oxfam helpt de ontheemde bevolking met de levering van drinkwater te leveren via waterpompsystemen in de kampen. Op locaties waar ontheemden verblijven zetten we waterpompen op en wordt waterdistributie voorzien door vrachtwagens.
We staan ook in voor sanitaire voorzieningen en hygiënecampagnes in de kampen rond Goma en Lubero (Noord-Kivu), Minova (Zuid-Kivu) en Mahagi (Ituri). Daarnaast beschermt Oxfam vrouwen en kinderen, door de gemeenschappen zelf te versterken in het identificeren en beschermen tegen de risico's.
Onze partner, de ngo SOBDC (Solidariteit voor Welzijn en Gemeenschapsontwikkeling), stuurt bijvoorbeeld programma's aan om vrouwen in Mahagi te beschermen tegen gendergerelateerd geweld.
Maar de recente opschorting van de Amerikaanse internationale hulp schaadt onze noodhulpcapaciteit ernstig. Voor veel zaken zijn we afhankelijk van deze financiering. Momenteel proberen we met onze eigen middelen en voorraad het minimum te blijven doen om te voorzien in basisbehoeften, maar dit is verre van voldoende gezien de enorme behoeften.
Oxfam sluit zich aan bij de humanitaire en civiele gemeenschap en roept samen met hen op tot een onmiddellijke stopzetting van de aanvallen op burgers, respect voor de mensenrechten van ontheemden en ongehinderde toegang tot hulp voor de burgerbevolking.
De financiering van internationale samenwerking en publieke steun is crucialer dan ooit om levensnoodzakelijke hulp te kunnen bieden aan de burgerbevolking.