CO2-uitstoot: een privilege van de rijken?

De rijkste 1% van de planeet stoot nu meer dan dubbel zoveel CO2 uit als de armste helft van de wereldbevolking. De armste 3,1 miljard mensen ter wereld dragen weinig bij aan de uitstoot van koolstof, maar worden het zwaarst getroffen door de gevolgen van de klimaatcrisis, zoals overstromingen, stormen en droogte. Onze jongere generatie erft een planeet die steeds minder leefbaar wordt. Economische belangen, en de privileges van de elite, halen het keer op keer van een duurzame toekomstvisie.

Koolstofbudget: iedere ton CO2 telt

Wetenschappers waarschuwen ons al langer: we moeten alles in het werk stellen om de opwarming van de aarde tot minder dan 1,5°C te beperken. Als we dat niet doen, verliezen we alle controle en zijn de gevolgen onoverzienbaar. Om onze limiet niet te overschrijden berekenden wetenschappers het ‘koolstofbudget’: het aantal ton CO2 dat we niet mogen overschrijden. Onze jaarlijkse CO2-uitstoot wordt  elk jaar opnieuw toegevoegd aan de uitstoot van de vorige jaren. Het koolstofbudget daalt dus elk jaar.

Dit budget is het budget voor de hele planeet. Maar de mensen die verantwoordelijk zijn voor de grootste uitstoot, zijn ook degenen die het rijkst zijn. Tussen 1990 en 2015 was de rijkste 10% van de planeet verantwoordelijk voor meer dan de helft van de CO2-uitstoot in de wereld. In dezelfde periode verbruikte diezelfde 10% alleen al een derde van het wereldwijde koolstofbudget.

Aan het tempo waaraan we nu bezig zijn, zullen we het koolstofbudget in 2030 overschrijden. Zelfs als 90% van de wereldbevolking nu zou stoppen met het uitstoten van CO2, zou het verbruik van die 10% ervoor zorgen dat het budget rond 2030 de pan uit zou rijzen.

Onze politici moeten het roer om gooien

Beleidsmakers verkozen de afgelopen 30 jaar economische belangen boven mensenrechten, sociale rechtvaardigheid en de toekomst van onze planeet. De roekeloze emissieniveaus van vandaag zijn daar het jammerlijke gevolg van. Om die trend om te buigen, moeten we het systeem aanpakken.

Tijdens de Covid-19-pandemie pasten we ons hele leven aan om anderen veilig te houden. Overheden en bedrijven lieten zien hoe ze voorheen ondenkbare veranderingen konden doorvoeren in het licht van een imminente dreiging: ze hielden vliegtuigen aan de grond, nieuwe fietspaden verschenen in de steden en door het vele thuiswerk waren er minder auto’s op de baan. Ze lieten zien dat ze radicaal kunnen zijn als er geen andere keuze is.

Wij kunnen hier allemaal samen een rol in spelen. Terwijl Belgische politici hun economische herstelplannen aan het voorbereiden zijn, kunnen we hen onder druk zetten om actie te ondernemen. Samen kunnen we een rechtvaardige transitie eisen, die de klimaatcrisis n ongelijkheid tegengaat. Regeringen moeten nu in actie schieten. Ze kunnen beginnen met de koolstofprivileges van de allerrijksten aan te pakken door hun extreme uitstoot een halt toe te roepen.

België en CO2

België is zowel een deel van het probleem als een deel van de oplossing. Veel Belgen behoren tot de rijkste 10% van de wereld. Dit betekent ook dat een regering met klimaatambities echt een impact zou hebben op de wereldwijde uitstoot, vooral als ze andere EU-lidstaten ertoe aanzet om dit voorbeeld te volgen.

Tot nu toe zijn de vele beloftes niet gevolgd door krachtige politieke actie. In de periode 1990-2015 is België immers zijn CO2-uitstoot blijven verhogen. Gemiddeld is de hoeveelheid CO2 die een persoon in ons land uitstoot 8 keer hoger dan de limiet die niet mag worden overschreden om de klimaatopwarming te beperken tot 1,5°C.

Transport is een van de belangrijkste oorzaken: vaak het vliegtuig nemen of de aankoop en het gebruik van SUV's zijn twee belangrijke factoren in het verschil in CO2-uitstoot tussen België en de minst vervuilende landen.

4 aanbevelingen van Oxfam voor België

Samen kunnen we een koerswijziging eisen. Dit zijn de belangrijkste aanbevelingen van Oxfam om de trend om te buigen en sociale, economische en klimaatrechtvaardigheid te bereiken. België moet:

1. Ernaar streven de CO2-uitstoot tegen 2030 met 65% te verminderen. Dit moet op Europees niveau, met name in de Europese klimaatwet die op dit moment wordt besproken. Het Nationaal Energie- en Klimaatplan (NEKP) moet dezelfde weg volgen.
2. Een progressieve koolstofbelasting overwegen. Deze kan brijdagen tot de transitie naar een rechtvaardige economie. Een dergelijke taks kan ook inkomsten genereren om te investeren in die rechtvaardige transitie  met aandacht voor onze planeet en de meest kwetsbare bevolkingsgroepen.
3. Een einde maken aan financiële reddingspakketten en subsidies voor sectoren met een hoog koolstofverbruik. In plaats daarvan moet het zijn stimuleringspakket richten op koolstofarme sectoren, zoals de gezondheidszorg en sociale diensten, die voor het overgrote deel ten goede komen aan lage-inkomensgroepen en  kwetsbare groepen.
4. Nieuwe succesindicatoren ontwikkelen voor onze economie die rekening houdt met de klimaat- en sociaaleconomische crisis.  Net zoals de welvaartsbegroting van Nieuw-Zeeland moeten deze indicatoren zowel de garantie van een fatsoenlijke levensstandaard als de eerbiediging van de ecologische grenzen weerspiegelen. Wat het toezicht op de emissies betreft, moeten de huidige indicatoren op basis van de productie gepaard gaan met indicatoren op basis van het verbruik, zodat we onze emissies niet zomaar kunnen verplaatsen.