Nieuw internationaal rapport ondersteunt eis om diensten en investeringen op te nemen in importban nederzettingenproducten

Een alliantie van meer dan 80 maatschappelijke organisaties, waaronder 16 Belgische*, publiceert vandaag een nieuw rapport “Stop Trade with Settlements”, waarin landen worden opgeroepen om alle handel met illegale Israëlische nederzettingen in de bezette Palestijnse gebieden te verbieden. 

Het rapport ‘Trading with Illegal settlements*’ laat zien hoe landen en bedrijven door hun voortdurende handel met illegale nederzettingen rechtstreeks bijdragen aan de humanitaire crisis die wordt veroorzaakt door de langdurige bezetting door Israël. Het rapport zoomt in op een aantal bedrijven die hierbij betrokken zijn en zet uiteen waarom landen niet alleen de handel in producten, maar ook diensten en investeringen moeten verbieden, - om tegemoet te komen aan het advies van het Internationaal Gerechtshof (ICJ) van 2024. Er moet een volledig verbod komen op handel met illegale nederzettingen.  

Het rapport richt zich specifiek op de handel met nederzettingen vanwege de voortdurende en escalerende onderdrukking van Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever (inclusief Oost-Jeruzalem) door Israël, de versnippering van de economie en de ondermijning van de levensvatbaarheid van een toekomstige Palestijnse staat. Handel met nederzettingen beëindigen is een noodzakelijke stap om de mensenrechten te handhaven, de uitbreiding van de Israëlische nederzettingen te stoppen en een einde te maken aan de onwettige bezetting.  

In de afgelopen vier jaar heeft Israël zijn nederzettingsactiviteiten op de Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem, aanzienlijk versneld, wat heeft geleid tot een enorme toename van zowel de bouw van nederzettingen als de toe-eigening van land. 

Het advies van het ICJ van juli 2024 stelt duidelijk: regeringen die handel met de nederzettingseconomie toestaan, zijn medeplichtig aan het in stand houden en uitbreiden van illegale Israëlische nederzettingen en daarmee aan het voortduren van de illegale bezetting van Palestijns gebied door Israël.  

“Het Internationaal Gerechtshof is glashelder: landen als België hebben een juridische verplichting om alle handel en investeringen te verbieden als deze de illegale Israëlische bezetting in stand houden. De recent aangekondigde Belgische importban op nederzettingenproducten blijft onder die minimumlat, de ban moet naast producten ook diensten en investeringen inhouden. De federale regering moet dus dringend enkele versnellingen hoger schakelen”, aldus Willem Staes, expert Midden-Oosten bij 11.11.11.  

De controle van Israël kost de Palestijnse economie miljarden dollars per jaar, terwijl de armoede op de Westelijke Jordaanoever de afgelopen twee jaar is gestegen van 12 naar 28%, met een geregistreerd werkloosheidspercentage van 35% (een verdubbeling sinds oktober 2023). 

Israël trekt bedrijfsinvesteringen aan in zijn nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem, via voordelen zoals goedkope pachtcontracten, subsidies en belastingvoordelen. Het rapport zet uiteen hoe de noodzaak om een einde te maken aan de handel in goederen, diensten en investeringen begint bij België en andere EU-lidstaten zoals Ierland, Slovenië en Spanje, maar zich moet uitbreiden tot de hele EU.  

Tot de internationale bedrijven die handel blijven drijven - of tot voor kort nog handel dreven - met Israëlische nederzettingen, met inbegrip van het verlenen van diensten of investeringen, en daarmee bijdragen aan het in stand houden en legitimeren ervan, behoren:  

• De Franse retailer Carrefour heeft een overeenkomst met Yenot Bitan voor de productie en verkoop van Carrefour-producten in Israël. Er zijn minstens negen Yenot Bitan-winkels in de bezette Palestijnse gebieden, waaronder twee met volledige Carrefour-branding. 

• Het Duitse bedrijf TUI, een groot reisconcern, blijft verschillende reizen naar illegale Israëlische nederzettingen aanbieden. TUI blijft een “Dual Narrative tour” aanbieden, waarbij bezoekers in een “kogelvrije nederzettingenbus” naar de nederzettingen in de stad Hebron op de Westelijke Jordaanoever worden gebracht.  

• De Duitse multinationale Siemens levert apparatuur en diensten voor transportinfrastructuur die verband houdt met nederzettingen, waaronder een spoorwegdeal ter waarde van meer dan 1 miljard euro. 

• Van de buitenlandse banken die de nederzettingenhandel blijven financieren door middel van leningen en financiële steun, heeft de Britse multinational Barclays tussen januari 2021 en augustus 2024 voor 18,1 miljard dollar aan leningen en diensten verstrekt aan bedrijven die banden hebben met de nederzettingen. Daarmee is Barclays na BNP Paribas en HSBC de op twee na grootste kredietverstrekker aan bedrijven die medeplichtig zijn aan de nederzettingenhandel. 

• Apparatuur vervaardigd door JC Bamford Excavators (JCB), een in het Verenigd Koninkrijk gevestigd bouwbedrijf, wordt door Israël gebruikt om Palestijnse gebouwen, huizen en gewassen te slopen – en om illegale nederzettingen te bouwen. Bouwbedrijven zoals JCB profiteren van de gedwongen verplaatsing van Palestijnen en de uitbreiding van nederzettingen.  

• De Deense rederij Maersk heeft goederen vervoerd voor vier bedrijven die vermeld staan in de VN-database van bedrijven die medeplichtig zijn aan de nederzettingeneconomie: Comasco, Extal, Ofertex Industries en Twitoplast.
• Het Spaanse bedrijf eDreams Odigeo, een van de grootste reisorganisaties ter wereld, en zijn dochteronderneming Opodo, boden tot voor kort hotels en accommodatie aan in Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever.

De EU blijft de grootste handelspartner van Israël, goed voor ongeveer 32 % van de totale handel in goederen, met een totaal handelsvolume van 42 miljard euro per jaar.  De ondertekenaars van het rapport dringen er daarom op aan dat landen, met name in de EU, de handel met Israëlische nederzettingen, met inbegrip van het verlenen van diensten en investeringen, expliciet verbieden. Israëlische exporteurs moeten de herkomst van goederen ondubbelzinnig aantonen en aansprakelijk worden gesteld voor valse claims. Financiële instellingen zouden geen leningen en kredieten meer mogen verstrekken aan bedrijven actief in de nederzettingen.

Noot aan de redactie 

*De organisaties die de campagne “Stop Trade with Settlements” ondersteunen, staan vermeld in het voorwoord van het rapport. De 16 Belgische organisaties zijn: Oxfam België, 11 11 11, Accg, ACV, Broederlijk Delen, Cadtm, CNCD-11.11.11, FairFin, Fos, Justice & Paix, Solsoc, Ucos, VivaSalud, Vrede vzw, Vredesactie en WSM. 

De organisaties achter het rapport hebben voorafgaand aan de publicatie contact opgenomen met de genoemde bedrijven. Nadat zij de bedrijven hun specifieke vermeldingen in het rapport hadden toegestuurd, hebben E-dreams en Maersk wijzigingen aangekondigd in hun beleid met betrekking tot hun bedrijfsactiviteiten in illegale Israëlische nederzettingen. Opodo heeft zijn aanbod op het moment van publicatie ingetrokken.

Op 15 september om 14uur vindt een webinar plaats waarin de belangrijkste bevindingen van het rapport worden gepresenteerd. Registratie is verplicht. 

Willem Staes, expert Midden-Oosten bij 11 11 11, is beschikbaar voor toelichting. 

Oxfam België heeft op vrijdag 12 september een open brief met meer dan 103 263 handtekeningen (waaronder die van meer dan 100 bekende Belgen) overhandigd aan viceminister Prévot, waarin het belang van een volledig verbod op illegale nederzettingen wordt benadrukt. Een foto van de overhandiging is op verzoek verkrijgbaar. 

In het advies van het ICJ van juli 2024 over de juridische gevolgen van het beleid en de praktijken van Israël in de bezette Palestijnse gebieden, met inbegrip van Oost-Jeruzalem, werd geoordeeld dat staten op grond van het internationaal recht verplicht zijn “zich te onthouden van economische of handelsbetrekkingen met Israël met betrekking tot de bezette Palestijnse gebieden of delen daarvan die de onwettige aanwezigheid van Israël in het gebied kunnen versterken”, en dat zij “maatregelen moeten nemen om handels- of investeringsbetrekkingen te voorkomen die bijdragen aan het in stand houden van de onwettige situatie die door Israël in de [bezette gebieden] is gecreëerd”.  

Handel met nederzettingen omvat elke commerciële relatie – direct of indirect – met Israëlische nederzettingen in bezet gebied. Dit omvat dochterondernemingen, diensten, financiering en toeleveringsketens. Bedrijven die zich met deze activiteiten bezighouden of deze mogelijk maken, lopen het risico medeplichtig te zijn aan schendingen van het internationaal humanitair recht en de mensenrechten. Handel kan ook verband houden met nederzettingen wanneer het gaat om handel met een bedrijf dat zelf in een nederzetting is gevestigd of nauw betrokken is bij zaken met nederzettingen. Meer dan 700.000 Israëli's wonen in honderden nederzettingen in bezet Palestijns gebied, waarvan het merendeel in gebied C van de Westelijke Jordaanoever. Israëlische nederzettingen controleren meer dan 42% van het totale landoppervlak van de Westelijke Jordaanoever en zijn met elkaar verbonden door wegen, spoorwegen, industrieparken en andere infrastructuur, samen met bijna 900 militaire controleposten.