Robin Hood in 2023: belast de rijken en herverdeel

Wie ‘superrijk’ zegt denkt meteen aan de mannen van Club Raket: Bezos, Buffet, Branson, Musk. Choquerende feiten en bedragen gelinkt aan hun expansiedrang waaien na een kleine mediastorm doorgaans snel voorbij, want: het lijkt ver van ons bed. Maar ook in België worstelen mensen om rond te komen en gaapt de kloof tussen superrijk en arm steeds onheilspellender. Daar droegen een gezondheids- en een koopkrachtcrisis onder meer aan bij. En ook in België heeft een select groepje miljardairs, ‘onze’ eigen rijkste 1%, bijna een kwart van de rijkdom in handen. Dit is meer dan de gecombineerde rijkdom van de onderste 70% van de bevolking.

Tax the rich

Je begrijpt wellicht waarom we luidkeels ‘tax the rich!’ mogen roepen. “Terwijl de meerderheid van de bevolking kampt met een koopkrachtcrisis, hebben de superrijken zelfs hun stoutste dromen overtroffen. Na slechts twee jaar wordt dit decennium het beste tot nu toe voor miljardairs,” zegt Eva Smets, directeur Oxfam België, hierover. "Het belasten van de superrijken en grote bedrijven is de enige uitweg uit de huidige overlappende crises. Het wordt tijd dat we de mythe ontkrachten dat belastingverlagingen voor de allerrijksten ertoe leiden dat hun rijkdom op de een of andere manier 'doorsijpelt' naar alle anderen. Veertig jaar belastingverlagingen voor de superrijken en toch staat het water zoveel mensen aan de lippen."

Isn’t it ironic, betreurde ook een nineties poprock-zangeres. Het zou de soundtrack voor de huidige koopkrachtcrisis kunnen zijn. Want hoe steeg dat vermogen van miljardairs in 2022 zo? Met de snel stijgende winsten uit voedsel en energie. Uit het Oxfam-rapport blijkt dat 95 voedsel- en energiebedrijven hun winst in 2022 meer dan verdubbeld hebben. Ze maakten niet minder dan 306 miljard dollar aan overwinsten en keerden tegelijk 257 miljard dollar uit aan hun aandeelhouders. Zo ontving Eric Wittouck, de rijkste Belg maar weliswaar woonachtig te Monaco, een recorddividend van meer dan 2 miljard euro van een van zijn in Luxemburg gevestigde bedrijven.

Op het kapblok: voedsel, zorg en onderwijs

2,15 dollar, dat is een luttele 2 euro. Het koopt je bij ons een paprika in de supermarkt. Een klein brood misschien. Ook in landen met lage- en middeninkomens betekent 2,15 dollar dat je onder de armoedegrens leeft. En dat heeft desastreuze gevolgen. Minstens 1,7 miljard werknemers wonen in landen waar de inflatie meer stijgt dan de lonen. 820 miljoen mensen - ongeveer één op de tien mensen op aarde – lijdt elke dag honger. Door de wereldwijde en structurele genderongelijkheid eten vrouwen en meisjes vaak het minst en bovendien als laatste. Zij vormen samen 60 procent van de hongerige wereldbevolking. In België loopt 19% van de bevolking, dat zijn meer dan 2 miljoen mensen, het risico op armoede of sociale uitsluiting. Een cijfer dat naar verwachting zal stijgen door de koopkrachtcrisis. Ondertussen plant driekwart van de regeringen van de wereld bezuinigingen in de publieke sector - ook op gezondheidszorg en onderwijs - ter waarde van 7,8 biljoen dollar in de komende vijf jaar. Wie een beetje oplette de afgelopen drie jaar weet dat de kwaliteit van onze kinderopvang, ouderen- en gezondheidzorg en onderwijs het al zwaar te verduren heeft door eerdere besparingen. Met alle hoogoplopende frustraties en gevaarlijke situaties van dien.

Survival of the richest

De naam van het meest recente rapport van Oxfam alludeert op Darwins bekende term ‘survival of the fittest’. Die verwijst naar het aanpassingsvermogen van fauna en flora en bijgevolg hun overlevingskansen in een veranderende omgeving. En ja, ook de superrijken hebben zich wonderwel aangepast aan twee opeenvolgende mondiale crises. Maar hoe kan de overige 99% zich aanpassen aan de inhaligheid van de superrijken, de polycrisis en de daarbij horende verontrustende groei in ongelijkheid?

Het Oxfam-rapport focust daarom op de vitale noodzaak om de superrijken adequaat te belasten. Nog niet zo lang geleden lag de belastingen op rijke vermogens veel hoger. Maar de afgelopen veertig jaar hebben regeringen in Afrika, Azië, Europa en Amerika de inkomstenbelastingtarieven voor de rijksten verlaagd. Tegelijkertijd hebben ze de belastingen op goederen en diensten verhoogd, waardoor de armsten onevenredig zwaar worden belast en de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen nog groter wordt. Bovendien bevestigt het Oxfam-rapport dat het idee van de superrijken te belasten alsmaar aan meer populariteit wint. In dat momentum stelde de Amerikaanse president Joe Biden zopas het budgetplan voor 2024 voor. Opvallend: hij stipt met de laser grote bedrijven, multimiljonairs en miljardairs aan. Zo onthult het plan een minimumbelasting van 25% voor miljardairs en 28% voor grote bedrijven.

De rijken belasten zou de macht van de welvarende elite beknotten en tegelijk economische-, etnisch-culturele, gender- en koloniale ongelijkheid bedwingen. Tax the Rich kan hét opstapje zijn naar een meer gelijke wereld, waar duurzaamheid zegeviert en armoede geen plek heeft. Julien Desiderio, Policy advisor on tax justice and inequalities bij Oxfam België, legt uit: “Deze ‘rijkenbelasting’ moet dan dienen als antwoord op de crises, en moet in het bijzonder focussen op het verbeteren van het leven van de gewone burger. Dat kan als we de rijkdom beter (her)verdelen. Hoe? Door te investeren in de klimaattransitie en het financieren van sociale bescherming en diensten.” Goede zorg, onderwijs, openbaar vervoer … het zijn sleutelelementen in een gezonde en toekomstgerichte maatschappij.

Een belasting van slechts 5 procent op de multimiljonairs en miljardairs van de wereld kan jaarlijks 1,7 biljoen dollar opleveren, genoeg om 2 miljard mensen uit de armoede te halen. En voor België? “Een belasting van 1 tot 4% op de rijkste Belgen zou 20 miljard euro aan belastinginkomsten opleveren. Dat is zoveel als de regering vrijmaakte in de strijd tegen COVID-19, 3 keer zoveel als het berekende budget nodig voor het herstelplan, 6 keer zoveel als de NMBS en Infrabel nodig hebben in hun nieuwe investeringsplan en dubbel het bedrag van het verwachte sociale zekerheidstekort in 2024,” besluit Julien nog.  Als dat niet overtuigend genoeg is!