Onderzoek laat zien hoe Israël faalt in het verbeteren van humanitaire toegang tot Gaza sinds uitspraak van het Internationaal Gerechtshof

Uit een nieuw onderzoek onder 35 hulporganisaties die werkzaam zijn in Gaza blijkt dat Israël de humanitaire toegang het afgelopen jaar niet  verbeterd heeft, ondanks een uitspraak van het Internationaal Gerechtshof (ICJ). In die uitspraak wordt nochtans onmiddellijke actie geëist om de Palestijnen in Gaza te beschermen tegen genocide en het risico op onherstelbare schade aan hun rechten. 

Het onderzoek, uitgevoerd door o.a. Oxfam, Dokters van de Wereld en PLAN onthult hoe Israël sinds de uitspraak van het ICJ op 26 januari 2024 systematisch hulp naar en binnen Gaza heeft geweigerd en beperkt. Het onderzoek toont aan dat tot het begin van het tijdelijke staakt-het-vuren:

- 89 procent van de 35 bevraagde ngo’s zei dat de Israëlische acties met betrekking tot de hulpverlening nog meer verslechterden sinds de uitspraak van het ICJ.

- 93 procent gaf aan dat de humanitaire situatie van de mensen die hun hulp en diensten ontvangen, verslechterd was.

- Alle ondervraagde organisaties die humanitaire hulpgoederen in Gaza invoerden, zeiden dat de Israëlische procedures voor het binnenbrengen van hulp ofwel ineffectief waren, Israël de humanitaire respons systematisch had belemmerd, of de toegelaten humanitaire hulp onvoldoende was om in de enorme behoeften te voorzien.

- 95 procent van de organisaties die hulpgoederen invoerden in de Gazastrook zeiden dat ze regelmatig te maken kregen met vertragingen, soms van meer dan twee maanden.

- Hulporganisaties geven aan dat essentiële goederen zoals persoonlijke beschermingsmiddelen, dekzeilen, winterbenodigdheden, mobiele keukens, hygiënekits, voedsel en educatief materiaal werden geweigerd vanwege de “dual use” procedure. Met andere woorden, Israël was van mening dat deze gebruikt konden worden voor militair gebruik.

Bushra Khalidi, beleidshoofd voor Oxfam in de bezette Palestijnse gebieden zei: “Gezien de hoeveelheid hulp die nu Gaza binnenkomt, is het duidelijk hoezeer Israël de humanitaire respons de afgelopen 15 maanden heeft belemmerd. Het onderzoek laat zien datIsraël volledig faalde om de humanitaire omstandigheden te verbeteren, in strijd met het internationaal recht, terwijl het systematisch verhindert dat levensreddende hulp Gaza binnenkomt.”

“Zelfs tijdens een staakt-het-vuren moeten we leren uit het verleden. Zonder verantwoording en oprecht engagement om humanitaire operaties te beschermen, lopen we het risico dat dezelfde cycli van straffeloosheid en verwaarlozing zich herhalen. Dit zorgt ervoor dat miljoenen mensen geen hoop hebben op een betere toekomst.”

Het onderzoek maakt deel uit van een “humanitaire snapshot”, opgemaakt door NGO's, waarin wordt onderzocht in hoeverre Israël de oproep van het ICJ respecteert om meer humanitaire hulp te voorzien. Uit het onderzoek blijkt dat de levering van essentiële goederen zoals voedsel, water, brandstof, onderdak en sanitaire voorzieningen in Gaza ver onder het minimum ligt dat nodig is om het leven van de Palestijnen in Gaza in stand te houden, en dat het Israëlische beleid heeft geleid tot de ontmanteling van de humanitaire architectuur en de operationele omgeving in de Gazastrook.

Dr. Jean-François Corty, internationaal voorzitter van Dokters van de Wereld zei: “Nu de hulp Gaza binnenkomt, worden de komende weken cruciaal maar uitdagend.  De verwoesting door Israël is enorm en bijna alle humanitaire infrastructuur en operationele capaciteit werden zwaar getroffen”.

Het onderzoek onthult de extreem moeilijke omstandigheden waarmee hulpverleners in Gaza te maken hebben, nu Israël systematische aanvallen uitvoert op basisvoorzieningen en humanitaire infrastructuur en personeel:

- 94 procent van de hulpverleners van de rapporterende organisaties werd minstens één keer ontheemd - velen van hen meerdere keren.

- 72 procent van de ondervraagde hulporganisaties meldt dat hun gebouwen ten minste één keer sinds 26 januari 2024 zijn beschadigd door lucht- of grondaanvallen van Israëlische troepen, waarbij veel organisaties meerdere aanvallen melden. Ten minste 7 kantoren van hulporganisaties in Gaza stad werden zwaar beschadigd of vernield, evenals verschillende medische centra die door NGO's worden gerund.

- 93 procent van de onderzochte hulporganisaties moest sinds de uitspraak van het ICJ minstens één keer zijn activiteiten verplaatsen, voornamelijk als gevolg van Israëlische bevelen tot verplaatsing en militaire offensieven. Bijna allemaal moesten ze meerdere keren verhuizen.

De momentopname benadrukt ook dat derde landen niet volledig voldoen aan hun verplichtingen om gruweldaden te voorkomen, inclusief het risico op genocide. Het onderstreept dat sommige staten wapens en steun blijven leveren aan de regering van Israël, terwijl ze nalaten schendingen aan de kaak te stellen of zinvolle actie te ondernemen om ze te voorkomen. 

De organisaties roepen op tot voortdurende, ongehinderde humanitaire toegang en vragen de internationale gemeenschap dringend iets te doen aan de voortdurende schendingen van het internationaal recht door Israël.

De humanitaire snapshot komt er ook op een moment dat Europa een associatieraad met Israël voorbereidt, een vergadering met als doel toekomstige partnerschappen tussen Israël en Europa te bespreken. Het is onduidelijk of ook Artikel 2 van het EU-IL associatieverdrag – waarin staat hoe beide partijen zich aan de mensenrechten moeten houden - geagendeerd staat.

“Het opschorten van dit verdrag zou een duidelijk signaal kunnen zijn. Door het nalaten hiervan zet de EU, en daarmee ook België, onvoldoende druk om Israël te laten ageren in lijn met de eis van het internationaal gerechtshof,” aldus Catherine De Bock, beleidsmedewerker internationaal humanitair recht voor Oxfam International. 

Noot aan de redactie

Catherine De Bock, beleidsmedewerker internationaal humanitair recht voor Oxfam International is beschikbaar voor verdere toelichting. Alsook Engelstalige en Palestijnse collega’s die deze week in Brussel zijn en in Gaza geweest zijn.

De enquête onder NGO's werd uitgevoerd vóór de vijandelijkheden begonnen, van 2 tot 14 januari 2025.

Er is een jaar verstreken sinds het Internationaal Gerechtshof voorlopige maatregelen heeft uitgevaardigd, waarin het eist dat Israël onmiddellijk actie onderneemt om de bescherming van de rechten van de Palestijnen in Gaza tegen daden van genocide te garanderen en dat er een reëel en dreigend risico bestaat op onherstelbare schade aan deze rechten. Ondanks deze duidelijke wettelijke richtlijn werden er het afgelopen jaar tot aan het staakt-het-vuren geen zinvolle acties ondernomen om de erbarmelijke humanitaire omstandigheden in Gaza aan te pakken, waardoor de crisis verder kon escaleren in flagrante schending van de voorlopige maatregelen.