Mekong-gemeenschappen laten hun stem horen in klimaatstrijd

De Mekong glijdt als een 4.350 kilometerslange slang door vijf landen: China, Laos, Thailand, Cambodja en Vietnam. Voor meer dan 65 miljoen mensen is deze rivier essentieel. Ze halen er drinkwater uit, verbouwen hun voedsel, vissen in de rivier en gebruiken het water om hun land te irrigeren. Maar ook de handel en het vervoer in de regio hangt van deze rivier af. 

Een toekomst onder druk  

Hoewel de economie in de regio snel groeit, heeft dat grote gevolgen voor de biodiversiteit in de rivier. Grote bedrijven en regeringen profiteren van de opbrengsten, terwijl de vervuiling en visuitputting vooral de plattelandsgemeenschappen raakt. Deze gemeenschappen bestaan voor een groot deel uit vrouwen en meisjes, mensen in armoede en etnische minderheden.

De klimaatcrisis maakt de situatie nog ingewikkelder. Overstromingen, droogtes en plotselinge schommelingen in het waterpeil maken het moeilijk om landbouw te bedrijven en te vissen. Veel gezinnen hebben daardoor moeite om voldoende eten te verbouwen, laat staan om extra te verkopen voor een inkomen. 

Duurzame kweekmethodes  

Enter: Strengthening Climate Resilience. Het project bouwt voort op het bestaande werk van Oxfam en partners. We werken samen met de kwetsbare riviergemeenschappen langs de Mekong en zijrivieren in Cambodja, Laos, Thailand en Vietnam. Met als einddoel: hun weerbaarheid versterken tegen de gevolgen van klimaatverandering. En hen betrekken in het beleid en bestuur van de rivier. Dat vraagt een aanpak op meerdere fronten.

Een van de projecten introduceert aquaponics, een innovatieve kweekmethode die visteelt en groenteteelt combineert. Daardoor zijn mensen minder afhankelijk van traditionele visvangst en kunnen ze het gebruik van water en energie voor de voedselproductie aanzienlijk verminderen.  

Twijfel maakt plaats voor succes  

Chana en Sare, allebei 50, maken deel uit van het proefproject in hun dorp. In het begin stond Chana sceptisch tegenover het project: “Ik geloofde niet dat groenten in water gekweekt konden worden. In het begin dacht ik: dit is onmogelijk. Maar na de opleiding die we kregen, weet ik dat het wel kan. Nu kunnen we deze informatie delen met andere mensen. De groenten die we kweken gebruiken we ons gezin te voeden. De rest verkopen we.”

Maar er zijn ook uitdagingen, zoals de kosten voor energie. “Het systeem werkt op zonne-energie, maar na twee jaar ging de batterij stuk. Ik kan een generator laten draaien, maar het dagelijkse brandstofverbruik is hoger dan de inkomsten uit groenten. Daarom spaar ik nu voor een nieuwe batterij: daarmee kan ik vier keer zoveel groenten verbouwen.”

Naast de technische uitdagingen is ook bewustwording een aandachtspunt. “Kopers zien geen verschil tussen aquaponische groenten en met chemicaliën geteelde groenten. Ze denken dat het hetzelfde is als groenten die in de grond worden geteeld, dus geven ze dezelfde prijs", legt Chana uit. 

De onmisbare rol van vrouwen  

Binnen het project is er speciale aandacht voor de lokale visserijgemeenschappen. Met visserijbeheercomités kunnen zij samenwerken met de overheid om duurzame visserij te bevorderen. Dit helpt niet alleen om de lokale biodiversiteit te behouden, maar de gemeenschappen kunnen ook hun stem laten horen in de beleidsvorming. Vrouwen spelen hierin een belangrijke rol.

Channy, die een van de visserijbeheercomités leidt, vertelt: “Ons comité bestaat uit 15 vrouwen. We focussen op de bescherming van vissoorten en de preventie van vervuiling en illegale visserij."  

Een belangrijke uitdaging was een bedrijf dat afval dumpte in een van de meren, water pompte voor irrigatie en bomen kapte. “Door onze samenwerking met de autoriteiten stopten deze illegale activiteiten. Hoewel het bedrijf beloofde om de bomen te herplanten, wachten we nog op actie.” 

Ook Srey Rath is lid van een visserijbeheercomité. Ze volgde verschillende opleidingen bij ngo’s die actief zijn in de regio. “Daardoor heb ik beter inzicht in de situatie en mogelijke oplossingen. Ik kan problemen aankaarten op openbare forums en lokale instanties aanspreken”, vertelt ze. “Ik hoop dat we nog meer vrouwen kunnen betrekken, want zij geven deze kennis door aan hun kinderen. En dat is cruciaal voor onze toekomst.” 

Dit project wordt uitgevoerd door Oxfam en partners (waaronder Northeastern Rural Development) als onderdeel van het Mekong Regional Water Governance Program. Het project loopt 3,5 jaar en wordt ondersteund door de Australische regering via het ministerie van Buitenlandse Zaken en Handel. Oxfam en de partners (waaronder niet-gouvernementele organisaties, de particuliere sector, universiteiten en ministeries) werken op nationaal en regionaal niveau samen met de gemeenschappen in het gebied van de Mekong om deze veranderingen te realiseren.