Landroof

Wat als ze morgen je huis, je maaltijd of je identiteit afpakken? Grote bedrijven pikken wereldwijd land in van inheemse bewoners. De overheden van die landen laten dat vaak toe, door een zwak landbeleid te voeren. Het fenomeen heet landroof en komt vaak voor bij inheemse gemeenschappen. Oxfam helpt om deze mensen en hun land te beschermen.

Bij grootschalige investeringen worden kleine boeren regelmatig met geweld van hun grond verdreven. Ze verliezen hun werk en inkomen. Door die landroof wordt er steeds minder voedsel geproduceerd voor de lokale consumptie. Grond die voordien bestemd was voor voedsel wordt dan bijvoorbeeld gebruikt voor de productie van biobrandstoffen voor de Europese markt. Op die manier raken onze brandstoftanks gevuld, maar blijven de boerengezinnen met een lege maag achter.

 

Wat doet Oxfam België tegen landroof?

In Mali en Burkina Faso werken we rond grondbezit en landrechten als strategieën om gemeenschappen te beschermen tegen landroof.

Landroof in Mali

In Mali is landroof een gekend fenomeen. De nationale elites, buitenlandse landen en multinationals kopen er grote oppervlakten landbouwgrond. Meestal gebeurt dat zonder de minste transparantie. De wetgeving op het grondbezit in Mali is helemaal niet duidelijk. De overheid moedigt privé-investeerders aan, want ze hoopt dat het land hierdoor zal kunnen voorzien in zijn eigen voedselbehoeften. Maar in de praktijk blijkt dat er rijst voor de export geteeld wordt.

Land dat ‘niemand bezit’ wordt in Mali verkocht door de staat: het staat op speciaal voor investeerders ontworpen kaarten die gebaseerd zijn op satellietgegevens. Maar die tonen natuurlijk niet of het land echt vrij is.  Deze akkerbouwgebieden worden al generaties lang bewoond door boerenfamilies, die ze met hun jarenlange kennis van milieuvriendelijke landbouwpraktijken in stand houden.

Onze partners in de coalitie CAD Mali, CNOP en AOPP, werken samen binnen het netwerk voor de bescherming van landbouwgrond (RPESEFA) om de nationale en lokale overheden op vlak van landrechten te beïnvloeden.

Landrechten voor vrouwen en kwetsbare groepen

Meer dan 3.000 landbouwers (waaronder 1.000 vrouwen) kregen een opleiding over de belangrijkste wetten die in Mali van kracht zijn. Daardoor kunnen de gemeenschappen hun belangen beter verdedigen, inconsistenties tussen de verschillende teksten aan het licht brengen en pleiten voor wijzigingen om de landrechten van dorpsgemeenschappen beter te beschermen.

Een concreet voorbeeld: de gemeenschap ziet erop toe dat de teksten die zich engageren 15% van de bouwrijpe grond toe te kennen aan vrouwen, jongeren en kwetsbare groepen, nageleefd worden. Dit lijkt misschien niet veel, maar is het wel in een land waar vrouwen traditioneel geen grond erven.

  • Landroof in Burkina Faso

In Burkina Faso is onze partner GRAF (Groupe de Recherche et d’Action). De organisatie onderzoekt de bestaande landwetten en hoe deze evolueren. GRAF ondersteunt lokale collectieven en leden van landbouworganisaties op het gebied van landwetgeving. Om de toegang tot land en productiemiddelen voor kwetsbare groepen, en vooral vrouwen en jongeren, te vergemakkelijken, besteden ze veel aandacht aan gendergerelateerde teksten.

Participatief bestuur om land veilig te stellen

GRAF steunt ook de oprichting van CIC's (Citizen's Interpellation Cells), een controlemechanisme van burgers dat bijdraagt tot een participatief bestuur van het land. De integratie van jongeren (vooral jonge vrouwen) in deze cellen (CIC’s) is een van de belangrijkste doelstellingen van de organisatie.

Tussen 2017 en 2021 zijn de CIC's versterkt en functioneel in 4 gemeenten, 28% van de CIC-leden zijn vrouwen. 26% van de vrouwen in de groepen, zijn bezig met een proces om land veilig te stellen.

  • Belgisch biobrandstoffenbeleid leidt tot landroof

De Belgen verbruiken veel biobrandstoffen. Ons verbruik van deze brandstoffen, gemaakt van producten van agrarische oorsprong vermengd met klassieke fossiele brandstoffen, neemt zelfs toe. De Belgische regering wil dat tegen 2030 het aandeel van biobrandstoffen aan de pomp van 9,5% tot 14% stijgt.

Die biobrandstoffen importeert ons land uit meer dan 60 landen. Volgens onze autoriteiten zou de bevolking van de producerende landen daar geen schade van ondervinden. Maar dat blijkt niet te kloppen. Wij deden jarenlang onderzoek naar een biobrandstoffenproject in Noord-Peru, dat milieuverontreiniging, water- en landroof en mensenrechtenschendingen veroorzaakt. Honderden mensen werden er slachtoffer van landroof: een Noord-Amerikaanse multinational verdreef hen uit hun huis en van hun land.

 

Daarom pleiten we er onder andere voor om:

  • de teelt van biobrandstoffen, waaronder de brandstoffen op basis van suikerriet, uiterlijk in 2030 te schrappen uit de EU-doelstellingen.
  • ervoor te zorgen dat buiten de EU geproduceerde brandstoffen niet leiden tot land- en waterroof, verontreiniging en sociale gevolgen.

België kan haar ogen niet langer sluiten en moet, net als andere EU-lidstaten, sterke en wettelijk bindende sociale waarborgen vaststellen voor haar energiemarkt en biobrandstoffen volledig bannen.