Angstaanjagend vooruitzicht: meer dan 260 miljoen mensen kunnen dit jaar in extreme armoede vervallen

Het rapport, "First Crisis, Then Catastrophe", werd gepubliceerd vóór de voorjaarsvergaderingen van de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds in Washington. Daaruit blijkt dat aan het eind van het jaar, 860 miljoen mensen in extreme armoede zullen leven (d.w.z. gedwongen zullen zijn om van minder dan 1,90 dollar per dag te leven). Dit weerspiegelt de wereldwijde hongercijfers: het aantal ondervoede mensen zou kunnen stijgen tot 827 miljoen in 2022.

Volgens eerdere ramingen van de Wereldbank zouden er door COVID-19 en de toenemende ongelijkheid tegen 2022 198 miljoen nieuwe armen bijkomen, waardoor de trend na twee decennia van vooruitgang zou zijn omgebogen. Op basis van studies van de Wereldbank schat Oxfam nu dat alleen al door de stijgende voedselprijzen 65 miljoen mensen meer in extreme armoede zullen vervallen, waardoor er in 2022 in totaal 263 miljoen getroffen zullen zijn, evenveel als de bevolking van het VK, Frankrijk, Duitsland en Spanje samen.

"Als er niet onmiddellijk drastische maatregelen worden genomen, kunnen we te maken krijgen met een van de grootste golven van extreme armoede," waarschuwt Gabriela Bucher, uitvoerend directeur van Oxfam International. "Dit afschrikwekkende vooruitzicht is des te schandaliger omdat triljoenen dollars zijn opgepot door een handvol machtige mannen die niet van plan zijn deze catastrofe af te wenden.”

Terwijl veel mensen worstelen met de stijgende kosten en moeten kiezen tussen voedsel of zich verwarmen, dreigt een massale voedselcrisis voor miljoenen mensen die nu al lijden onder ernstige honger in Oost-Afrika, de Sahel, Jemen, bezet Palestijns gebied en Syrië.

In het rapport wordt er ook op gewezen dat veel regeringen op de rand van het faillissement staan en gedwongen zijn drastisch te snoeien in de overheidsuitgaven om schuldeisers terug te betalen en voedsel en brandstof te importeren. Tegen 2022 zullen de armste landen ter wereld 43 miljard dollar moeten uitgeven aan schuldaflossingen die hadden kunnen worden gebruikt om de voedselimport te financieren. De wereldvoedselprijzen stegen in februari tot recordhoogten en overtroffen daarmee de piek van de crisis van 2011. Olie- en gasgiganten boeken recordwinsten en soortgelijke tendensen worden verwacht in de agrovoedingssector. 

Mensen die in armoede leven, worden het hardst getroffen. Naarmate de prijzen stijgen, vertegenwoordigen de voedselaankopen 17% van de consumentenuitgaven in de rijke landen, en tot 40% in Sub-Sahara Afrika. Zelfs in rijke economieën vergroot de inflatie de ongelijkheid: in de VS geeft de armste 20% van de huishoudens 27% van hun inkomen uit aan voedsel, terwijl de rijkste 20% slechts 7% uitgeeft.

Voor het merendeel van de werknemers in de wereld stagneren de reële lonen of dalen zij zelfs. De gevolgen van COVID-19 hebben ook de ongelijkheden tussen mannen en vrouwen vergroot: vrouwen hebben tijdens de pandemie meer banen verloren en hebben het moeilijk om werk te vinden. In 2021 zijn er 13 miljoen minder vrouwen op de arbeidsmarkt dan in 2019, terwijl de arbeidsparticipatie van mannen al is teruggekeerd naar het niveau van 2019.

Ondanks de hogere economische tol die de pandemie eist en de enorme verrijking van miljardairs, wier rijkdom tijdens de pandemie meer is toegenomen dan in de 14 jaar daarvoor samen, hebben de regeringen (op enkele uitzonderingen na) de belastingen op de rijksten niet verhoogd. Een jaarlijkse belasting van slechts 2% op de inkomens van miljonairs en 5% op de inkomens van miljardairs zou 2.520 miljard dollar per jaar opleveren. Dit zou 2,3 miljard mensen uit de armoede halen, genoeg vaccins voor de hele wereldbevolking betekenen en gezondheidszorg en sociale bescherming kunnen bieden voor iedereen.

"Wij verwerpen elke notie dat regeringen niet genoeg geld zouden hebben om honger uit te roeien en de gezondheid van iedereen te waarborgen. Nu meer dan ooit, nu de ongelijkheid wordt verergerd door talrijke wereldwijde crises, is het gebrek aan politieke wil onvergeeflijk en onaanvaardbaar. De G20-landen, de Wereldbank en het IMF moeten onmiddellijk hun schulden kwijtschelden en de hulp aan kwetsbare landen verhogen,” aldus Gabriela Bucher.

Oplossingen

Oxfam roept op tot dringende actie om deze ongelijkheid aan te pakken, die de vooruitgang die in de strijd tegen armoede in de afgelopen kwart eeuw is geboekt, dreigt teniet te doen:

• Tijdelijk (buitengewone bijdragen) en permanent vermogensbelastingen opleggen om een duurzaam en billijk herstel na COVID-19 te financieren. Argentinië voerde een buitengewone eenmalige heffing in, de zogenaamde "miljonairsbelasting", die ongeveer 2,4 miljard dollar opbracht om het herstel na de pandemie te financieren.
• Een belasting op overwinsten invoeren. Volgens Oxfam zou deze belasting, als zij in 2020 aan slechts 32 zeer winstgevende multinationals was opgelegd, 104 miljard dollar hebben opgeleverd.
• Onmiddellijke kwijtschelding van de schulden van kwetsbare landen die dringend hulp nodig hebben. Alleen al in 2022 zou hierdoor meer dan 30 miljard dollar vrijkomen, waarmee vitale uitgaven zouden kunnen worden gefinancierd voor 33 landen die al in een schuldencrisis verkeren of een groot risico daarop lopen.
• De steun aan Oekraïne en de kosten voor de opvang van vluchtelingen met nieuwe middelen opvoeren, in plaats van hulpfondsen over te hevelen om andere crises in armere landen aan te pakken.
• Herschikking van ten minste 100 miljard dollar aan bijzondere trekkingsrechten (SDR's), zonder landen met nieuwe schulden op te zadelen of bezuinigingsmaatregelen op te leggen. De G20 heeft beloofd 100 miljard dollar aan gerecycleerde SDR's ter beschikking te stellen, maar tot dusver is slechts 36 miljard dollar toegezegd. De uitgifte van nieuwe SDR's moet ook worden overwogen en toegewezen op basis van de behoefte en niet op basis van de landenquota in het IMF.
• Mensen beschermen tegen stijgende voedselprijzen en een mondiaal vangnet oprichten om de meest kwetsbare landen te helpen hun bevolking basisinkomenszekerheid te bieden, en deze voorzieningen in stand te houden in tijden van ernstige crisis.